BEYAZ BANT - DAS WEISSE BAND

Emin YEÐÝNBOY

Tüm Yazýlarý

FAÞÝZM ÝNSAN RUHUNDA NASIL TOMURCUKLANIR?
Çocuk tacizi, kadýnýn aþaðýlanmasý, iþkence, kýrbaç yetiþkinlerin kapalý kapýlar ardýnda saklý bir þekilde sürüp gidiyor. Faþizmin tohumlarýnýn ne tür bir yetiþtirme süreci içinde, yetiþkinlerin hangi ikiyüzlü ahlak anlayýþý ile örtüldüðü gerçeðini sakin fakat ürkütücü bir atmosfer içinde anlatýyor Haneke.

----------------------------------------------------------------
YENÝ!.. Emin Yeðinboy, 29 Mayýs 2010 sabahý kaybettiðimiz sinema dünyasýnýn ikonu Dennis Hopper'ý anlatýyor: SÝNEMA DÜNYASI AYKIRI OYUNCUSUNA VEDA ETTÝ: DENNIS HOPPER
-----------------------------------------------------

BEYAZ BANT: MICHAEL HANEKE’DEN FAÞÝZMÝN KÖKLERÝNE BAKIÞ


YÖNETMEN: Michael Haneke
OYUNCULAR: Christian Friedel (Öðretmen), Ernst Jacobi (Öðretmen (ses), Leonie Benesch (Eva), Ulrich Tukur (Baron), Ursina Lardi (Barones), Fion Mutert (Sigi)

Beyaz Bant konusuna girmeden önce Michael Haneke sinemasýna kýsa bir bakýþ atmak, mesajlarýný çözmek açýsýndan gerekli bir adým olacaktýr.

Michael Haneke elindeki aynayý insan ruhunun derinliklerine, yaþamda çeþitli yollar ile saptýrýlmýþ gerçeðin ‘gerçeðine’ tutmayý seven bir yönetmen. En doðrusu onu zamanýn ruhunu iyi kavramýþ bir düþünür olarak tanýmlamak olabilir. Medya simülasyonu, burjuva ahlakýnýn ikiyüzlülüðü, vicdanýn yok olmasý, aþkýn þiddetle olan akrabalýðý, güvenli yaþam duygusunun yýkýlmasý senaryolarýnda sýk sýk baþvurduðu ana parçalar. Kendisi bir söyleþide gerçeði tanýmlarken ‘Gerçek her zaman parçalýdýr, onu fragmanlar yoluyla kavrayabiliriz. Gündelik yaþamamýz içinde çok ufak parçalar þeklinde görürüz ve çok azýný anlayabiliriz’ diyor.

Standart orta akým izleyicisi bir sinema seyircisi için Avusturya asýllý Haneke iyi bir seçim olmayabilir. Þiddeti, nefreti, kötülüðü en çið, en sert þekliyle estetize etmeden yansýtýrken seyircisini sürekli tedirgin edip onu düþünmeye, konunun bir parçasý olamaya zorlar. ‘Ölümcül Oyunlar'da üst orta sýnýf bir ailenin yazlýk evlerine giren iki ergenin yaþattýðý iþkenceler veya ‘Piyano Öðretmeni’nde seviþmenin tecavüze dönüþmesi seyirciyi zorlayan sahnelerdir. Ýnsanlarýn yaþamý, yaþamadan sadece ‘yapýyor’ olmasý, günlük ritüellerini yaþam olarak adlandýrmasý, iliþkilerindeki yüzeysellik ve yabancýlaþma Haneke’nin tüm filmlerinde yansýttýðý, eleþtirisel yaklaþtýðý temalardýr. Medya kitle araçlarýnýn sunduðu imajlarýn salt gerçek olarak gösterilmesi ve bunlarýn toplum tarafýndan böyle algýlanmasýna isyan eder. Bu çarpýtýlmýþ gerçeklerin, bu gerçek yanýlsamasýnýn ekranlara hapsettiði aldatmacayý, insanlýðýn aczi ve kolaycýlýðýnýn bir temsili olarak görür.

Her filminde kutsallaþtýrýlan aile geleneðini, dýþarýdan pürü pak gözüken orta sýnýf ahlakýný tehdit eden çaðýn baþka bir gerçeði ile eþleþtirir: Saklý-Cache ve Ölümcül Oyunlar’da burjuva ailenin güvenlik duvarlarýnýn yýkýlmasýný, ilkinde babanýn geçmiþteki gerçekler ile yüzleþmesini ve bunu ön yargýlarýna, vicdani kýlýflarýna uydurarak rahatlama çabasý, Piyano Öðretmeni’nde baskýlanan duygularýn yaþamý tehdit eden þiddete dönüþebileceðini, Kurdun Günü’nde insanýn ilkel içgüdülerine sýkýþtýðý her zaman geri dönebileceðini, Bilinmeyen Kod’da þifreli kapýlar ardýndaki ulaþýlmazlýðý, ötekileri yok saymayý vurgular. Modern bireyin sýkýþtýðý anlarda baþvurduðu dua ve inanç oportunizmi onun için çok ironiktir. Çoðunda son dua durumu kurtarmaya yetmez.

Haneke’yi yeniden gündeme taþýyan son filmi Beyaz Bant bir dönem filmi. Genelde öykülerinde yer ve zaman tanýmlamayan Haneke bu kez 1913 yýlýndan Protestan bir Alman köyünü ev ev inceliyor. Ebeveyn-çocuk iliþkilerine odaklanýyor. Büyüklerin güç kullanarak yaratmak istediði itaat, çocuklarýn dünyalarýnda tuhaf yansýmalar uyandýrýyor. Köy içinde faili meçhul birçok olay vuku bulmaktadýr. Çocuklar kaçýrýlýp iþkence görmektedir, bir kadýn ölü bulunmaktadýr, köyün doktoru kurulan bir tuzak sonrasý yaralanmaktadýr. Haneke öyküsünü bu suçlarýn çerçevesinde kurarken belli bir gerilimi yaratmayý ihmal etmiyor. Fakat bu gerilimi “suçlu kim, katil kim?” gibi sorularý cevaplayarak çözme yoluna sapmýyor. Suçlunun bulunmasý rahatlatýcý, sorunlarý kiþiselleþtirecek bir sonuç olur. Onun derdi bu suçluluk psikolojisinin anonim bir suskunluða dönüþerek toplumsal bir paylaþýma yol açmasýný, 1913 yýlýnýn çocuklarýnýn yirmi yýl sonrasý olasý Nazileri olarak hangi þartlar altýnda yetiþerek geleceði þekillendireceðini göstermektir.

Ýtaatkar çocuklarýn kollarýna baðlanan ve masumiyeti simgeleyen beyaz bant gelecekte Nazilerin sembolü gammalý haç resmini taþýyan kol pazubantýný andýrýyor. Çocuklarýn yetiþmesini masumiyet iskeleti üzerine kurmaya çalýþan yetiþkinlerin dünyasý ise suç ve günah dolu. Çocuk tacizi, kadýnýn aþaðýlanmasý, iþkence, kýrbaç yetiþkinlerin kapalý kapýlar ardýnda saklý bir þekilde sürüp gidiyor. Faþizmin tohumlarýnýn ne tür bir yetiþtirme süreci içinde, yetiþkinlerin hangi ikiyüzlü ahlak anlayýþý ile örtüldüðü gerçeðini sakin fakat ürkütücü bir atmosfer içinde anlatýyor Haneke. Ülkemizde yakýn geçmiþte ortaya çýkan anonim suçlarýn dýþarýdan muhafazakar gözüken köylerde olmasý bu gerçeðin bir örneði deðil mi? Burada faþizmin sadece Almanya içinde nasýl kök bulduðunu deðil her yerde geçerli olabilecek kökenlerini sergiliyor. Çocuklar ise tüm baskýlarýn altýnda suskun ve lanetli bir grup gibi topluca hareket ediyor.

Finalde her þey Tanrý’nýn kutsal evinde inançlý kitlenin kutsadýðý bir evlenme töreninden görüntüler içinde son bulurken yanýltýlmýþ gerçekler üzerine kurulu yaþamlar, öðretilen ritüeller ardýna sýðýnmýþ olarak varlýklarýný sürdürmektedir. Týpký ‘Saklý’nýn finalinde olduðu gibi. Hiçbir þey olmamýþçasýna akýp giden yaþam görüntüleri ile son buluyor.

Siyah beyaz resimlerin dönemi ve karanlýðý mükemmel yansýttýðý bir baþyapýt ‘Beyaz Bant’. 2009 Cannes’da Altýn Palmiye ödülü kazanan film Haneke’nin gözünden bir dönemden yola çýkarak tüm zamanlara uzanan mesajlar içeriyor.


Emin Yeðinboy

30.05.2010

***

Arkadaþýna Gönder Yazdýr

Bu yazýyý Facebook'ta paylaþabilirsiniz+:

0