TÜRKİYE IRAK KALKINMA YOLU

05 Mayıs 2024 17:42 / 297 kez okundu!

Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın on yılı aşkın bir süredir komşu ülkeye gerçekleştirdiği ilk ziyaret sırasında Türkiye ve Irak arasında 20'den fazla anlaşma imzalandı.

Ziyaretin ardından yapılan açıklamalarda dikkatler, Basra Körfezi'ndeki Basra kentinden Türkiye'nin Mersin limanına kadar 1.200 kilometre uzunluğunda bir otoyol ve demiryolu koridoru olan iddialı Kalkınma Yolu projesine odaklandı. 

'Yeni İpek Yolu' olarak adlandırılan 17 milyar dolarlık bu proje hem Çin'in Kuşak ve Yol Girişimi'ne hem de Hindistan-Ortadoğu-Avrupa Ekonomik Koridoru'na rakip olmaya hazırlanıyor. 

Proje, nakliye sürelerini önemli ölçüde kısaltarak, Asya ve Avrupa arasında çok önemli bir bağlantı noktası olarak ortaya çıkabilir. Erdoğan 22 Nisan'da Bağdat'ı ve yarı özerk bölgesinin başkentini ziyaret ederek Bağdat'ta Irak Başbakanı Muhammed Şii el Sudani ve mevkidaşı Abdüllatif Raşid ile bir araya geldi. Türkiye Cumhurbaşkanı daha sonra IKBY Başkanı Neçirvan Barzani ve Başbakan Mesrur Barzani ile görüşmek üzere Erbil'e uçtu.

Ziyaret, iki komşu ülke arasında su kaynakları ve petrol ihracatı konularında yıllardır süregelen anlaşmazlıklarla sarsılan ilişkilerin ardından gerçekleşti.

Türkiye, birçok askeri üs kurduğu Kuzey Irak'ta askeri varlığını sağlamlaştırıyor ve PKK'ya karşı düzenli olarak hava saldırıları düzenlemektedir. Türkiye'nin yanı sıra ABD, AB ve İngiltere'nin de terör örgütü olarak tanımladığı PKK, 1984'ten bu yana Türkiye'ye karşı bir isyan yürütüyor. Son yıllarda merkez üssü Türkiye'nin güneydoğusundan Kuzey Irak'a kayan çatışmalarda, aralarında sivillerin de bulunduğu 30.000 ila 40.000 kişinin öldüğü tahmin ediliyor.

Bu gerginliklere rağmen Türkiye, Irak'ın ana ticaret ortaklarından biri olmaya devam etti ve Türk malları Irak'ta baskın bir varlığa sahip. Son anlaşmalar ticaretin yanı sıra enerji, savunma, turizm, eğitim, spor ve sağlık alanlarında ikili işbirliğini daha da güçlendirmeyi vaat ediyor.

Erdoğan'ın ziyareti sırasında Irak, Türkiye, Katar ve BAE, Kalkınma Yolu projesinde işbirliği yapmak üzere dörtlü bir mutabakat zaptı imzaladı.Ancak projenin Irak'ın ekonomik kalbi Basra'dan başlayıp Tikrit üzerinden Bağdat ve Musul'a, oradan da Türkiye'ye uzanan güzergahı başta olmak üzere engeller devam ediyor.

Bonn Uluslararası Araştırmaları Merkezi'nde (BICC) kıdemli araştırmacı olan Osman Bahadır Dinçer yaptığı açıklamada; "Böyle bir proje için gerekli güvenlik, siyasi ve sosyal altyapı henüz oluşturulmadı. Kalkınma Yolu projesi, PKK ve hatta IŞİD de dahil olmak üzere birçok aktör tarafından hedef alınma potansiyeline sahip." ifadelerini kullandı. Diğer taraftan Irak tarafından son dönemde Türkiye'ye yönelik iyi niyet jestleri arasında örgütün yasaklanması da yer alsa da bu tür önlemlerin pratikte uygulanması merkezi hükümet için zor olmaya devam ediyor. Bu arada Türkiye bu yaz Kuzey Irak'a olası geniş çaplı bir askeri operasyon için Bağdat'tan aktif bir şekilde onay arıyor. Türkiye sınırına yakın son 15 kilometrelik kısım hariç, Kalkınma Yolu projesi IKYB bölgesinin dışında yer alıyor.

Irak, ülkenin tatlı suyunun yüzde 90'ından fazlasını oluşturan Dicle ve Fırat nehirlerinden adil bir pay almak istediği için, Türkiye'nin su konusunda Irak üzerinde önemli bir kozu var. 

Nehirler üzerinde çok sayıda baraj inşa eden Türkiye'nin Irak'a su akışını arttırmayı ve suyun tarımda en iyi şekilde kullanılmasına yardımcı olmayı kabul ettiği bildiriliyor. 

Ayrıca ABD Başkanlık seçimleri ışığında ABD'nin Irak'tan çekilme olasılığının da ek bir boyut olduğuna dikkat çekiliyor. 

Bu nedenle ilgili tüm aktörler ABD sonrası bir pozisyon almaya çalışıyor ve bu arada nüfuzlarını artırmanın yollarını arıyorlar. 

Bu nedenle, Kalkınma Yolu projesi başarılı olduğu takdirde Irak'ı Körfez-Avrupa ticaret sistemine entegre edecek ve İran'a daha az bağımlı hale getirecektir.

Adem KILIÇ

Kaynak: gdh.digital