TÜRKÝYE'DE SOSYAL DEMOKRAT PARTÝLER NEDEN YEÞEREMEDÝ?
26 Nisan 2019 19:29 / 1904 kez okundu!
Önümüzde 12 Eylül 2010 referandumu var. ‘Yetmez Ama Evet’in öncülüðünü yapan EDP’nin parti kararýyla referandumda “evet” diyeceðini açýkladýðý ve konuyla ilgili broþürler bastýrdýðý halde genel baþkan yardýmcýsý konumunda olan bir þahsýn özel sohbetimizde “parti ‘evet’ dese de ben hayýr oyu vereceðim” demesi beni hiç þaþýrtmamýþtý. Zira Kemalist kadrolarla öyle bir parti elbette yeþeremezdi. Nitekim referandumda da görüldü ki, Alevi dernekleri de hayýr dedi, DÝSK de hayýr dedi, sözünü ettiðim genel baþkan yardýmcýsý da CHP’ye gitti, hatta milletvekili adayý oldu...
****
TÜRKÝYE’DE SOSYAL DEMOKRAT PARTÝLER NEDEN YEÞEREMEDÝ?
1991’de Asaf Savaþ Akad “Sosyal Demokrasi Gündemi” diye bir kitap yazmýþtý. Kitap, o zamanki SHP’nin CHP’lileþme yüksek ihtimaline karþýlýk “sosyal demokrat” bir parti olmasýný amaçlýyordu. Benim de siyaseten dönüþüm yýllarýma denk geldiðinden kitabý pek tutmuþ ve önemsemiþtim. Okumalarý için bir çok solcu, CHP’li arkadaþýma vermiþtim, ancak bir çoðu okumadan iade etmiþti. Nedeni de daha kitabýn ilk sayfalarýnda “SHP altý oktan vazgeçmelidir, zira dünyanýn hiçbir yerinde sosyal demokratlar milliyetçi, devletçi… olmazlar” sözlerinin arkadaþlarýmý kýzdýrmasýydý. Belki de alýþtýra alýþtýra sonuna doðru söylenmesi gerekenler daha ilk sayfalarda verildiðinden “öyle saçma þey mi olur, altý oktan vazgeçmek de ne demek…” mealinde tepkilerle kitap okunmadan kenara konmuþtu.
Üzerinden otuz yýla yakýn zaman geçmesine raðmen inanýyorum ki; "altý ok"tan vazgeçme fikri hala çoðu solcu ve kendisini sosyal demokrat zanneden insanlara saçma gelecektir. Bunun en önemli nedeni de tabii ki sosyal demokrasi kültürümüzün, geleneðimizin olmayýþýdýr.
Batý Avrupa ülkelerindeki sosyal demokrasi hareketlerin geçmiþlerine baktýðýmýz zaman yüz yýlý aþan tarihi köklerinin olduðunu görürüz. Dolayýsýyla geçmiþten gelen bir sosyal demokrasi gelenekleri ve anlayýþlarý var.
Türkiye’de maalesef böyle bir tarihi kök, geçmiþ ve gelenek yok.
Tek parti dönemi baþta olmak üzere 1990 öncesi siyasi tarihimizi sosyal demokrasi hareketleri baðlamýnda analiz etmeye kalkmak yararsýz ve beyhude bir çaba olacaðýndan (Sosyal demokrasiyle alakasý olmayan CHP’nin 60’lý yýllarýn ortalarýnda kendini “ortanýn solu” 70’li yýllardan itibaren de ‘sosyal demokrat’ olarak adlandýrmasý abesle iþtigal olduðundan) 90’lý yýllar sonrasýna bakalým istiyorum.
Farklý görüþler olsa da 1994’te kurulan YDH (Yeni Demokrasi Hareketi) ve 2010’da kurulan EDP’yi (Eþitlik ve Demokrasi Partisi) kendilerini direkt sosyal demokrat olarak tanýmlamasalar da, evrensel sosyal demokrasi anlayýþýna en yakýn partilerdi diyebilirim. Ancak büyük umutlarla kurulsalar da ikisi de yeþeremedi. Partilerini feshederek baþka partilere katýldýlar, sonra da kaybolup gittiler.
Peki Türkiye’de sosyal demokrat partiler neden yeþeremedi?
Öncelikle evrensel anlamda sosyal demokrasi anlayýþý Türkiye toplumunun siyasi genlerine ve 90 yýllýk alýþkanlýklarýna aykýrý bir ideolojidir. Bir sivil toplum hareketi olan sosyal demokrasinin devlet karþýsýnda sivil toplumun güçlenmesini istemesi, milliyetçilik yerine evrenselliði savunmasý, ekonomide devletin mümkün olduðunca küçülmesini istemesi, etnik ve mezhepsel farklýlýklarý bir sorun deðil de zenginlik olarak görmesi, merkeziyetçiliðe karþý oluþu, seçilmiþleri atanmýþlardan üstün tutmasý… elbette ki on yýllarca evrensel deðerlerden uzak, evrensel demokrasiyi ve insan haklarýný içermeyen milliyetçi ve Kemalist bir eðitimden geçmiþ bir toplumda taban bulmasý kolay olmayacaktýr. Ayrýca sol cenahta hatýrý sayýlýr oranda bir kesimin on yýllarca CHP,DSP… gibi partilerin alakasý olmadýklarý halde sosyal demokrat parti olduklarýna inanmalarý da önemli olumsuz etkenlerdendir.
Ama ilelebet böyle gidecek de deðildir. Ýnanýyorum ki, yakýn zamanda evrensel anlamda sosyal demokrat partiler Türkiye’de de kurulacak ve taban da bulacaktýr. Zira zaman bunu gerekli kýlmakta ve bu konuda zorlama da yapmaktadýr.
Yukarýda sözünü ettiðim partilerden YDH kurulduðunda devlet memuru yasaðý saçmalýðýndan dolayý parti programý ve kadrosunu çok beðenmeme raðmen yeterince çalýþmalarýna katýlamamýþtým. Ancak 2010’da kurulan EDP ile biraz ilgilendiðimi söyleyebilirim. Nedeni de bir siyasi partinin ilk kez programýnda Kemalizm’e mesafe koyma cesaretini göstermesi ve askeri darbelere açýkça karþý çýkmasýydý. Ancak gerçekte öyle miydi? Maalesef hayýr.
Kuruluþ çalýþmamalarý kapsamýnda (epeyce katýlýmlý) katýldýðým bir toplantýda “Partinin bileþenleri arasýnda gösterilen DÝSK, Alevi dernekleri vb ve bu toplantýya koltuklarýnda Cumhuriyet gazetesiyle katýlanlar bu partinin kurucularý olamazlar” demiþtim. Gerekçelerim de “Barýþ Treni’ne karþý çýkan DÝSK bu partiyle baðdaþmaz, bir Alevinin evinde Hz.Ali neyse M.Kemal de odur diyen bir þahsýn temsil ettiði Alevi örgütleri bu partinin kuruluþ felsefesine uygun deðil. Ayrýca kýrk yýl darbeleri savunmuþ Cumhuriyet gazetesini koltuðunda taþýyanlarla olmaz” þeklindeydi. Ýnsanlarý ve kurumlarý dýþlýyorum diye salondan tepki almýþtým. Toplantýyý Aydýn Engin yönetiyordu, desteðini saygýyla anýyorum.
Neyse parti kuruldu. Önümüzde 12 Eylül 2010 referandumu var. ‘Yetmez Ama Evet’in öncülüðünü yapan EDP’nin parti kararýyla referandumda “evet” diyeceðini açýkladýðý ve konuyla ilgili broþürler bastýrdýðý halde genel baþkan yardýmcýsý konumunda olan bir þahsýn özel sohbetimizde “parti ‘evet’ dese de ben hayýr oyu vereceðim” demesi beni hiç þaþýrtmamýþtý. Zira Kemalist kadrolarla öyle bir parti elbette yeþeremezdi. Nitekim referandumda da görüldü ki, Alevi dernekleri de hayýr dedi, DÝSK de hayýr dedi, sözünü ettiðim genel baþkan yardýmcýsý da CHP’ye gitti, hatta milletvekili adayý oldu...
Bütün bu olumsuzluklara karþýn Türkiye’de halihazýrda evrensel anlamda sosyal demokrat bir partinin olmamasý kesin siyasi bir boþluktur. Ýnternet baþta olmak üzere þu son on yýlda toplumlarýn yoðun etkileþimi ve hýzlý deðiþimiyle inanýyorum ki yakýn zamanda Kemalizm’den tamamen arýnmýþ, evrensel anlamda demokrat kadrolarla bu boþluk doldurulacak ve artýk Türkiye’nin de dünya aleme karþý sosyal demokrat bir partisi olacaktýr.
Ahmet OÐUZ
26.04.20119, Kuþadasý
Son Güncelleme Tarihi: 29 Nisan 2019 11:23
