AIDS 30 YAÞINDA
04 Haziran 2011 12:39
AIDS'in ortaya çýkýþýnýn üzerinden 30 yýl geçti.
Ýlk kez 5 Haziran 1981'de ABD'nin California eyaletinin Los Angeles kentinde bir grup eþcinselde rastlanan hastalýk, bugüne dek yaklaþýk 30 milyon can aldý.
30 yýl önce doktorlar, 5 eþcinselde karþýlaþtýklarý belirtilere ve daha önce saðlýklý olan bu kiþilerin birden bire nasýl zatürree gibi sýradan hastalýklara yakalandýklarýna anlam veremedi. Bundan bir ay sonra 26 Amerikalý eþcinselde ender rastlanan deri kanseri teþhis edilmesinden sonra hastalýk, önce "eþcinsel kanseri" olarak adlandýrýldý.
20 Mayýs 1983'te Luc Montagnier baþkanlýðýnda Paris'teki Pasteur Enstitüsünden bilim adamlarýnýn Amerikan "Science" dergisinde yayýmlanan araþtýrmasýnda hastalýða neden olan yeni virüs "tasvir edildi" ve bir hastadan alýnan virüse, lenf bezinin büyümesine yol açtýðý için önce LAV (Lymphadenopathy Associated Virus-Lenf bezinin büyümesiyle ilgili virüs) adý verildi.
Sonraki yýl Robert Gallo'nun Amerikalý ekibi, virüsün AIDS'in nedeni olduðunu keþfedip HTLV-II (Human T-Lymphotic Virus type 1,2,3 - Ýnsan T-Lenfosit Virüsü tip 1,2,3) olarak adlandýrdý. Gallo ve ekibi yeni tanýmladýklarý bu virüse benzeyen diðer virüsleri de ayýrarak, ayrýlan virüslere HTLV-I ve HTLV-II isimlerini verdi. Yeni tanýmlanan bu virüsün etiketlenmesinden sonra Uluslararasý Virüs Sýnýflandýrma Komitesi, virüsün adýný Human Immuno Deficiency Virus (HIV - Ýnsan Baðýþýklýðý Yetmezliði Virüsü) olarak deðiþtirdi.
Kan yolu, cinsel temas ve anneden bebeðe (gebelik, doðum esnasýnda emzirmeyle) bulaþan AIDS'in henüz aþýsý olmasa da çoðalmasýný önleyecek tedaviler bulunuyor.
Yýllardýr milyonlarca insaný etkileyen AIDS'e dikkati çekmek ve kiþileri bilinçlendirmek amacýyla 1995'te, 1 Aralýk Dünya AIDS Günü olarak belirlendi.
AIDS KONUSUNDAKÝ GELÝÞMELER
2006'da yapýlan araþtýrmalar, erkeklerin sünnet edilmesinin HIV virüsüne yakalanma riskini yarý yarýya azalttýðýný gösterdi. Afrika'da sünnet kampanyalarý baþlatýldý.
Geçen yýl AIDS'in yayýlmasýna karþý umut ýþýðý olabilecek bir jel geliþtirildi. Jelin kadýnlarýn hastalýða yakalanma riskini azalttýðý belirtildi.
Bu yýl yapýlan klinik araþtýrma, AIDS hastasý olan kiþilerin HIV ilaçlarý almalarýnýn, hastalýðýn eþe geçme olasýlýðýný azalttýðýný ortaya koydu.
ABD'de bu yýl Oregon Primat Araþtýrma Merkezi, maymunlar üzerinde yapýlan deneyden sonra, üç yýl içinde insanlara uygulanabilecek AIDS aþýsýnýn geliþtirildiðini duyurdu.
AIDS'TEN ÖLEN ÜNLÜLER
AIDS'in dünyada kamuoyunda hýzlý tanýnmasýnda etkili olan ilk isim, Amerikalý sinema oyuncusu Rock Hudson oldu. Kasým 1925'te doðan Hudson, Ekim 1985'te bu hastalýktan yaþamýný yitirdi.
Sovyet-Rus baleti, Mart 1938 doðumlu Rudolf Nureyev de Ocak 1993'te bu hastalýðýn kurbaný oldu.
Ýngiliz popçu Queen grubunun solisti, Eylül 1946 doðumlu Freddie Mercury de Kasým 1991'de AIDS'ten ölen ünlülerden.
SAYILARLA AIDS
Birleþmiþ Milletler AIDS ile Mücadele Kuruluþu'nun (UNAIDS) 182 ülkeden gelen veriler ile hazýrladýðý Uluslararasý AIDS 2010 raporu sonuçlarýna göre, dünya genelinde hastalýk beklenenden daha olumlu seyir izlese de 2009 yýlýnda 2,5 milyonu 15 yaþýn altýndaki çocuk, 33,3 milyon kiþi AIDS virüsüyle yaþýyor ve bunlarýn 15,9 milyonunu kadýnlar oluþturuyor.
"HIV pozitif"lerin yüzde 70'inin yaþadýðý Afrika kýtasýnda ciddi boyutlara ulaþmýþ olan AIDS, gerekli tedbirlerin alýnmamasý nedeniyle milyonlarca genç kadýný ve dolayýsýyla milyonlarca yeni doðaný da etkiliyor.
Hastalýktan en fazla etkilenen Sahraaltý Afrika'da 22,5 milyon kiþi virüsü kaptý.
BM'ye göre, 2004'te sadece 700 bin kiþinin ilaçlardan yararlanabildi, 2009'da ise bu sayý 5,2 milyona ulaþtý.
Dünya Saðlýk Örgütü, dünyada 10 milyon kiþinin ilaca ihtiyaç duyabileceði uyarýsýnda bulunuyor.
2009'da yaklaþýk 370 bin yeni doðanýn HIV taþýdýðý, hastalýðýn ortaya çýkýþýndan bu yana 18 yaþýn altýndaki 16,6 milyon çocuðun öksüz kaldýðý vurgulanýyor.
Güney Asya ve Güneydoðu Asya'da 4,1 milyon, Doðu Asya'da 770 bin, Orta ve Güney Amerika'da 1,4 milyon, Kuzey Amerika'da 1,5 milyon, Orta ve Batý Avrupa'da 820 bin, Doðu Avrupa ve Orta Asya'da 1,4 milyon, Ortadoðu ve Kuzey Afrika'da 460 bin, Karayipler'de 240 bin, Okyanusya'da 57 bin kiþi HIV virüsüyle yaþýyor.
BM Çocuklara Yardým Fonunun (UNICEF) bu yýl yayýmladýðý rapora göre, 10 yýlda HIV taþýyan çocuklarýn ve gençlerin sayýsý yüzde 12 azaldý. Ancak her gün 15-24 yaþýndaki 2 bin 500 çocuk ve genç HIV kapmaya devam ediyor.
UNICEF, UNAIDS, BM Eðitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), BM Nüfus Fonu (UNFPA), Uluslararasý Çalýþma Örgütü (ILO), DSÖ ve Dünya Bankasýnýn Güney Afrika'da yayýmladýðý rapora göre de, yüzde 86'sý Sahraaltý Afrikasý'nda olmak üzere 10-19 yaþýndaki 2 milyon çocuk ve gencin HIV ile yaþadýðý tahmin ediliyor.
AIDS'ÝN KÖKENÝ
Afrika'daki bazý maymunlarýn taþýdýðý bir virüsün insanlarda rastlanan HIV'e çok benzemesi nedeniyle, AIDS'in kökeni hakkýndaki en geçerli görüþ, hastalýðýn Afrika kökenli olduðu.
Bilimsel tahminler, maymunlarda rastlanan virüsün doðal ortamda organizmalar içinde yaþamýný sürdürerek, mutasyon geçirdiði ve buradan da insanlara geçtiði üzerinde yoðunlaþýyor.
Bir baþka görüþ ise virüsün biyolojik silah olarak üretilmek istendiði, fakat sonucun etkisi uzun sürede görüldüðü için araþtýrmalara devam edilmediði ve laboratuvar dýþýna çýkarýlarak insanlara bulaþtýrýldýðý yönünde.
Yeþil maymunlarýn Afrika'nýn çoðu bölgesinde yenmesi nedeniyle, virüsün maymunlardan insana, iyi piþmemiþ etlerden, kesik gibi yaralardan bulaþmýþ olabileceði de düþünülüyor.
AA
