|
hurkus
|
 İzmir’in alameti farikalarındandır, bol yağlı bir tür katmer hamurundan yapılmış çörek, İstanbul’daki en yakın muadili açma herhalde. Yahudi işi olduğunu İzmirliler bilir. Zaten İzmir kültüründe özgün olan ne varsa Yahudilerden ya da Levantenlerden kaldığı da kimsenin meçhulü değildir, Canan Arıtman’ın kulağı çınlasın.
Ladino adı verilen Yahudi İspanyolcasında boyoz çoğul kelime, tekili boyo, çörek. Nedir acaba diye düşünürken, aa, benim New York’un Hispanik mahallesinden bildiğim bollo değil mi? Yuvarlak ufak ekmek ya da çörek. Oradaki Portorikolular kelimeyi başka manada da kullanırlar, bilen bilir; 125. sokaktaki bakkalın tezgâhtar kızına “ver bir bollo” derdim, kikirik olurdu. İspanyolca çift L harfi /y/ okunur, yani telaffuzda bir fark yok.
Huy olmuş bir kere, kurcalamasam olmaz. İspanyolca kelimenin aslı ne diye baktım. Tabii Latince çıktı, bulla, “top”. Bir sürü alakasız yerde karşımıza çıkan bir kelime. Fransızların meşhur gülle oyunu vardır, boule, oradan. İngilizce bullet, “topçuk”: tabanca mermisine verilen ad. İlk çıktığında bunlar üç beş santim çapında harbi güllelerdi, ağızdan dolma tüfeklere uygun.
Papalık fermanlarına da bulla deniyor Latince, galiba fermanın dibine iple bağladıkları top şeklinde mühür mumundan dolayı. Bunun ufağı “küçük ferman, bildiri” anlamında Fransızca bulletin, okunuşu /bülten/. İlk kez 1797’de Napolyon’un meşhur İtalya seferi sırasında savaş cephesinden Paris halkına gönderdiği propaganda bildirilerine bu ad verilmiş. Modern propaganda sanatının siftahı sayılır; askerin hükümeti atlayıp doğrudan halka hitap eden bildiriler yayımlaması da o güne dek görülmemiş küstahlıklardandır.
1935 dolayında iyi saatte olsunlar bu kelimenin de aslında Ortaasya Öztürkçesinden geldiğine kanaat getirip belleten sözcüğünü icat etmişti. Türk Dil Kurumu’nun dergisi yıllarca bu isimle çıktı. Belki hâlâ çıkıyordur, kim bilir. .jpg)
***
"www.nisanyansozluk.com - Türkçenin en kapsamlı etimoloji sözlüğü"
Sevan Nişanyan'ın Agos yazıları - nisanyan.blogspot.com
Sevan Nişanyan'ın siyaset ve tarih yazıları: http://nisanyan1.blogspot.com
Taraf
29.04.2009
|
Sitemizde yayınlanan yazılar, yazarlarını bağlar.
