Dünyadaki tüm major havayollarýnýn hemen hepsi koronavirüs sebebiyle uçuþlarýný ya tamamen veya yüzde 80-90 oranýnda durdurmuþ durumda. Sefer yapýlan küçük oranlar ise kargo taþýmacýlýðý ve yurtiçi taþýmacýlýk olarak gerçekleþiyor. Ama küresel uçuþ aðýný tarifeli seferlerle devam ettiren yok. Ýstisnasý Katar Havayollarý.

Katar, þu an haftada yaklaþýk 1800 seferle dünyanýn tahliyesini yapan, ülkeleri birbirlerine tarifeli uçuþlarla baðlayan tek havayolu. Katar Havayollarýnýn CEO’su Akbar al-Baker, bir kaç gün önce yaptýðý açýklamada, ihtiyaç duyulana kadar uçacaklarýný, kýsa dönem için insanlarý evlerine taþýyacak paralarý olduðu belirterek, ancak neticede Katar Hükümeti’nden destek gerekeceðini söyledi. 

Þu an Türkiye’ye de hergün tarifeli sefer yapan tek havayolu olan Katar, Ýstanbul Havalimaný’na genellikle Boeing 787 Dreamliner, bazen de Airbus A350 ile sefer düzenliyor. Dünyanýn çeþitli yerlerinde yaþayan Türk vatandaþlarý da böylece Katar / Doha üzerinden Türkiye’ye gelme imkaný yakalýyor. Ayrýca Katar’da da 14 bin civarýnda çoðunluðu Hataylý olan kuaförlük ve dönercilik yapan Türkler yaþýyor. Onlarýn da Türkiye’ye tahliyelerini Katar Havayollarý yapýyor.

Küçük bir ülke olan Katar'da Türk vatandaþlarýyla birlikte 40 bin kadar Ýngiliz, 4-5 bin kadar Amerikalý, 4 bin civarýnda Ýtalyan ve diðer ülkelerden insanlar yaþýyor. Ayný zamanda Amerika’nýn Körfez’deki en büyük hava üssü Katar’da bulunuyor. Katar’ýn da çeþitli ülkelerde ve özellikle Ýngiltere/Londra’da ciddi yatýrýmlarý var. Londra’da yaklaþýk 2,2 milyon metre karelik taþýnmaz varlýðýnýn Londra Belediyesi’ne ait gayrimenkullerin 3 katý olduðu sanýlýyor. Dolayýsýyla çeþitli ülke ve þehirlerle de ticari iliþkileri olan, ama sorunu olmayan Katar bu dönemde þartlar sebebiyle dünyanýn tahliyesini üstlenmiþ durumda. 

Katar Havayollarýnýn gerek Türkiye’ye ve gerekse dünyanýn çeþitli ülkelerine yaptýðý seferler ise sýký koronavirüs tedbirleriyle ve ülkelerin izinleriyle gerçekleþiyor. Bir yönüyle bu uçuþlar, ülkelerin birbiriyle baðlantýsýný asgari ölçüde saðlanmasýna yönelik ihtiyaçtan dolayý yapýlýyor. Baþta ABD olmak üzere bazý ülkelerin de Katar’dan bu seferlerini devam ettirmesi için ricacý olduðunu hatýrlatmýþ olayým.

ABD Büyükelçiliði’nin Türkiye’de yaþayan ABD vatandaþlarýnýn seyahatleri için Katar Havayollarý ile irtibata geçin tavsiyesinde bulunmasýnýn arka planýnda yukarda anlattýðý detaylar var. Türkiye’de tartýþma konusu olan, meclisinin gündemine gelen Katar uçuþlarýnýn hikayesi böyle. Katar uçaklarý Ulaþtýrma Bakanlýðý Sivil Havacýlýk Genel Müdürlüðü’nün izniyle sefer düzenliyor. Ýstanbul’a gelirken sadece Türk vatandaþlarýný taþýyor, dönerken de yabancýlarý götürüyor.  

Katar’la ilgili son bir not; Bu küçük ülkeyi, yatýrýmlarýný yakýndan bilen, takip eden bir tanýdýðýma þunu sordum; “Koronavirüsün sebep olduðu kriz ortamýnda Katar, Türkiye’ye yatýrým yapar mý, destek olur mu?” Net cevap veremedi, dünyanýn baþka yerlerinde de onlar için fýrsatlar olacaðýna dikkat çekti.

***

Hava kargoda korona etkisi!

Sadece Türkiye deðil, dünya evine kapanýnca yolculu uçuþlar neredeyse durma noktasýna geldi, ama kargo uçuþlarý hatta yolcu uçaklarýnýn kargoya dönüþtürülerek havadan taþýmacýlýk faaliyetleri artmaya baþladý.

Uluslararasý Hava Taþýmacýlýðý Birliði’ne (IATA) göre dünya genelinde her gün 100 bin uçak kargo taþýmak için havalanarak, 18,6 milyar dolarlýk, 140 bin ton kargo taþýyor.

Koronavirüsün sebebiyle birçok ülkenin sýnýrlarýný kapatmasý sonrasýnda kara ve denizyoluyla taþýnan yükler ve uçuþ iptalleri sonrasýnda yolcu uçaklarýnýn altýnda nakli yapýlan ürünler de hava kargo þirketleri tarafýndan adreslerine ulaþtýrýlmaya baþlandý.

Geçen sene taþýnan kargonun bir yýllýk deðeri 6,8 trilyon, günlük rakamsal karþýlýðý da 18,6 milyar dolar olmuþtu. Hava kargo ile taþýnan eþyalar fiyat olarak küresel ticaretin yüzde 35’ine denk gelirken, hacim olarak yüzde 1’den azýný oluþturuyor. Yükte hafif, pahada aðýr ürünler havayoluyla taþýnýyor.

Ancak koronavirüsle birlikte hava kargonun küresel taþýmacýlýktan alacaðý pay artacaðý gibi yeni taþýma hatlarýnýn oluþmasýna ve alýþkanlýklarýn da deðiþmesini beraberinde getirecek gibi görünüyor. Hava kargonun hýzýyla avantajlý, ama maliyetiyle dezavantajlý durumu da petrol fiyatlarýnýn aþaðý inmesiyle dengelendiðinden farklý sektörlerin ürünleri uçaklarla tanýþmaya baþladý.

Madalyonun bir arka yüzüne bakalým.

“World Air Cargo Data” 2020 yýlýnýn ilk iki aylýk döneminde kargo taþýmacýlýðýnýn % 2,7 düþüþ gösterdiðini açýkladý. Yýllýk yüzde 5 civarýnda düþen verim nedeniyle hava yollarýnýn Ocak ve Þubat aylarýndaki gelirlerinde 2019'un baþlangýcýna kýyasla % 8 azalma yaþandý. Havayoluyla taþýnan kargolarýn azalmasýnýn bir baþka önemli nedeni ise özellikle dünyanýn üretim merkezi Çin’e yönelik uçuþ iptalleri sebebiyle yolcu uçaklarýnýn altýnda kargo taþýnmamasýdýr.

Öte yandan Þubat ayýndaki toplam kargo miktarý, 2019’un Þubat ayýna göre yüzde 1,4 düþerken, saðlýk malzemeleri yüzde 14,9 artýþ gösterdi. Kovid-19 salgýnýnýn tüm dünyaya yayýlmasý sonucunda saðlýk ürünlerine olan talebi rakamlarda da görmek mümkün.

Hava kargo taþýmacýlýðýnda en fazla düþüþ % 11,4 ile canlý hayvanlarda yaþandý. Deðerli eþya taþýmacýlýðý da % 7,5 düþerken, yüksek teknoloji ürünlerinin de % 6,1 daha az uçakla gönderildiði kaydedildi. Bu düþüþlere Koronavirüs çerçevesinde Çin merkezli bakmak gerekiyor.    

Deniz ve karayolu taþýmacýlýðýnýn sýkýntýlý günler yaþamasý ve saðlýk malzemelerine olan talep artýþýna kargo uçaklarýnýn yetiþememesi üzerine yolcu uçaklarý da kullanýlmaya baþlandý. Bu durum yolcu talebindeki düþüþ ve seyahat kýsýtlamalarý yüzünden uçaklarýný yere indiren hava yolu þirketlerine küçük bir katký olabilir.

Bazý havayollarý hýzlý bir þekilde yolcu uçaklarýný organize ederek kargo taþýma amaçlý olarak kullanmaya baþladý. Türk Hava Yollarý da iþtiraki Turkish Cargo’nun 25 kargo uçaðýna ek olarak yolcu uçaklarýyla 5 bin tondan fazla kapasite ortaya koydu. Turkish Cargo, yolcu uçaðý ile ilk kargo uçuþunu 20 Mart’ta Boeing 777-300ER yolcu uçaðý ile Ýstanbul-Kiev hattýnda gerçekleþtirerek farklý bir dönemin kapýsýný araladý.

Ýlginçtir, ABD’den “American Airlines” da son olarak 1984 yýlýnda sadece kargo taþýdýðý uçuþlara yeniden baþladý. Havayolu 36 yýl sonra ilk kargo uçuþunu geçen hafta þirketin merkezi Dallas-Fort Worth Havalimaný’ndan Frankfurt Havalimaný’na gerçekleþtirdi. Kargo seferinde filodaki Boeing 777-300 yolcu uçaðý kullanýldý.

Koronavirüslü günlerden sonra hava kargo taþýmacýlýðý farklý bir konuma gelecek. Ýkibinli yýllarda fabrikalý çýkýþlý “sýfýr” uçaklarla tanýþmýþtýk. Halbuki önceden eskiyen yolcu uçaklarý kargo uçaðýný dönüþtürülürdü. Çünkü fabrika çýkýþlý uçaklarla kargo taþýmacýlýðý ticari olarak mümkün deðildi. Kargo taþýmacýlýðý için özel tasarlanýp, fabrika çýkýþlý üretilen uçaklardan sonra ikinci bir deðiþimi yolcu uçaklarýnýn bile kargo taþýmacýlýðý için havalandýðý koronalý günlerden sonra yaþayacaðýz.

***

“Taksiler eve sipariþlerde deðerlendirilmeli”

Uzun bir süredir tanýdýðým, çalýþmalarýný yakýndan takip ettiðim, zaman zaman görüþlerine baþvurduðum Uluslararasý Toplu Taþýmacýlar Birliði -UITP (The International Association of Public Transport) Kýdemli Direktörü Kaan Yýldýzgöz, haber.aero’daki yazýsýnda koronalý günlerde taksi meselesinin çözümü için ilginç tavsiyelerde bulunuyor. Taksiler üzerine kitabý da olan Yýldýzgöz’ün yazýsýndan aynen aktarýyorum.

“- Taksilerin I-Taksi, Bitaksi gibi mobil uygulamalar ile kullanýlmasý teþvik edilmeli. Bu durum hem nakit alýþveriþini kýsýtlar hem de ilgili araçta seyahat edenlerin takibini kolaylaþtýrýr.

- Yoldan çevirerek taksi kullaným durumlarý icin QR Kodu uygulamasýna geçilmelidir. Taksiye binen yolcu telefonuna QR Kodunu okutarak (yolcu isteðine baðlý) hem taksi ile ilgili bilgiye sahip olur, hem de merkezi sistem ile telefon numarasýný paylaþýr. Bu vesileyle daha sonra gerekli durumlarda ilgili yolcuya ulaþma imkaný da oluþur.

Yolcular taksiye inip binerken kapýlar þoför tarafýndan açýlýp kapatýlmalýdýr.

-Yolcu koltuklarý sonraki yolcularýn korunmasýný saðlamak amacýyla her yolculuktan sonra þoför tarafýndan dezenfekte edilmelidir ve bütün araçlara dezenfektan dispanserleri yerleþtirilmelidir.

- Þoförleri yolculardan ayrý tutmak için þoförler ile yolcular arasýna geçici þeffaf-paravanlar kurulmalýdýr. Araçlar her gün þoför deðiþiminde tamamen dezenfekte edilmelidir.

- Tüm Þoförlere yonelik COVID-19 sürecinde dikkat etmeleri gereken hususlarla ilgili online olarak eðitim programý düzenlenmelidir.

- Kent genelinde belirli merkezler kurulmalý ve þoförlerin vücut sýcaklýðý günlük olarak ölçülmelidir.

- Ýnsanlarýn evden çýkmadýðý ve online sipariþlerin arttýðý dönemde New York örneðindeki gibi taksicilerin adrese sipariþ teslimat iþlerinde kullanýlmasý degerlendirilmelidir.”

Güntay Þimþek

haberturk.com

01.04.2020