ASÝ, MAVÝ GÖZLER ARTIK BAKMIYOR...
28 Eylül 2008 15:44 / 1989 kez okundu!
Sinema dünyasý mavi gözlü, asi oyuncusunu Paul Newman’ý kaybetti. Radikal ve muhalif kiþiliði ile de tanýnan aktör altmýþlý yýllardan itibaren bir çok vatandaþ hak ve özgürlüðü hareketine bizzat ve maddi yardým ile katýldý. Nixon’ýn ünlü dü
***
Sinema dünyasý mavi gözlü, asi oyuncusunu Paul Newman’ý kaybetti. Delici mavi gözlerine yakýþan romantik roller yerine isyankar, sisteme baþkaldýran, özgür ve kýrýlgan karakterler onun tercihi oldu. 1925 yýlýnda Cleveland yakýnýnda Shaker Heights’da doðan Newman, genç yaþta babasýný kaybeder.
Ýlk oyunculuk deneyimlerini annesinin ýsrarlarýyla kaydolduðu Cleveland çocuk tiyatrosunda kazanýr. 1943’te gönüllü olarak katýldýðý Ýkinci Dünya Savaþý’nda çok istediði halde renk körlüðü nedeniyle pilot olamaz. Pasifik’te bir uçak gemisinde üç yýl boyunca muhaberat askeri olarak görev alýr.
1947’de savaþ dönüþü oyuncu Jacqueline Witte ile tanýþýr. Ýki yýlýn sonunda evlenirler. Babasýndan kalan spor malzemesi dükkaný genç çiftin ekmek teknesi olur.
Paul, içinde kývýlcýmlanan oyunculuk dürtüsüne çok direnç gösteremez ve dükkaný devrederek New York’ta Yale Drama Okulu’na yazýlýr. Efsanevi oyuncu, eðitmeni Lee Strasberg ile yaptýðý bir mülakat sonrasýnda Actors Studio’ya kabul edilir. Rod Steiger, Eli Wallach, Geraldine Page dönem arkadaþlarý olur. TV programlarý, dizileri ve Broadway anlaþmalarý ile hayatýný kazanmaya baþlar.
Sonraki elli yýlýný paylaþacaðý Jeanne Woodward ile küçük roller oynadýklarý bu Broadway yýllarýnda tanýþýr.
‘Picnic’ adlý oyunda dikkati çeker ve Warner Brothers ile ilk film anlaþmasýný yapar. 1955’te sonraki yýllarda performansýndan çok utandýðýný söyleyeceði ilk filmi ‘The Silver Chalice’de Yunanlý bir esiri canlandýrýr. Bu ara James Dean ile Elia kazan’ýn yöneteceði ‘East Of Eden’ filminin provalarýna katýlýr fakat Aron rolünü alamaz.
1956’da ‘Somebody Up There Likes Me - Yukarýda Biri’de canlandýrdýðý boksör Rocky Graziano onun büyük çýkýþý olur. Bu asi, yakýþýklý Marlon Brando ile kýyaslanýr ve yeni bir starýn doðuþundan bahsedilmeye baþlanýr.
1958’de Elisabeth Taylor karþýsýnda Brick karakteri ile baþrolü paylaþtýðý ‘The Cat on a Hot Tin Roof - Kýzgýn Damdaki Kedi’ Oscar’a aralarýnda en iyi erkek oyuncu olmak üzere altý dalda aday olur. O sansürlü yýllar için oldukça cesur bir roldür Brick. Alkolik, karýsý Maggie’e karþý ilgisiz, artýk yaþamayan arkadaþý Skipper ile tam tanýmlanamayan bir iliþkisi vardýr. Homoseksüalite üzerine göndermeler içeren Tennesse Williams’ýn tiyatro eseri Mc Carthy yýllarý için zamanýnýn önünde bir film olur. Ayný yýl Jeanne Woodward ile ikinci evliliðini yapar. 1960’da Otto Preminger yönetiminde ‘Exodus’da Yahudilerin Filistin topraklarýna göçü tarihi gerçeklere dayanýlarak anlatýlýr. Newman, Ari Ben Canaan rolünü oynar. 1961’de ‘The Hustler - Bilardocu’ da Eddie Falson adlý genç ve hýrslý bir bilardocuyu canlandýrýr. 1986’da bu filmin devamý sayýlabilecek ‘The Colour of the Money - Paranýn Rengi’nde bu kez canlandýrdýðý yaþlý Eddie Falson ile En iyi Erkek Oyuncu Oscar’ný kazanýr. Ýlk filmdeki kendisinin canlandýrdýðý genç bilardocuyu bu kez Tom Cruise oynar. 33 yaþýndan itibaren dokuz kez aday gösterildiði bu ödülü onuncusunda yani 61 yaþýnda kazanýr.
Her zaman birinci sýnýf yönetmenler ile çevirdiði baþarýlý ve Oscar adayý filmler oyunculuk performansýný hep yukarý taþýdý. 1963’te Martin Ritt yönetiminde ‘Hud’, 1966’da Alfred Hitchcock ile ‘Torn Curtain’, 1966’da yine Ritt ile ‘Hombre’, 1967’de Stuart Rosenberg ile ‘Cool Hand Luke - Parmaklýklar Arkasýnda’ filmlerini çevirir. Tüm bu filmlerde sistemin çarpýklýðýna karþý inatla duran dürüst, yýlmayan, mesafeli fakat özde samimi karakterleri canlandýrýr. Kaybetse de bir kahramandýr. Bu karakter yapýsý onunla ismiyle özdeþleþmiþtir artýk.
Onun ününe ün katan iki filmi özellikle belirtmek gerekiyor. Bunlar Robert Redford ve yönetmen George Roy Hill ile çevirdiði ‘Butch Cassidy and Sundance Kid - Sonsuz Ölüm’ (1969) ve ‘The Sting – ‘Belalýlar’ (1974) olur. 1800’lü yýllarýn sonunda Butch Cassidy (Paul Newman) ve Sundance Kid (Robet Redford) bir çok banka soygunundan sonra peþlerindeki kelle avcýlarýndan kurtulmak için Vahþi Batý’dan Bolivya’ya kaçarlar. Burada da rahat durmayan iki kafadarýn peþine sonunda Bolivya ordusu düþer. Bilhassa unutulmaz finaline her iki oyuncunun unutulmaz performansý ve karizmasý eklenince akýllara kazýnan bir western olur ‘Sonsuz Ölüm’. Ayný yýl gösterime giren Sam Peckinpach‘ýn aþýrý sert westerni ‘The Wild Bunch - Vahþi Belde’si karþýsýnda komik ve iyimser atmosferi ile daha fazla beðenilir. Film dört Oscar yanýnda toplam on yedi ödül kazanýr.
Üçlünün 1974 yýlýnda gösterime giren ‘The Sting - Belalýlar’da iki sahtekar arkadaþýn bir Mafya patronunu tuzaða düþürmesini sürpriz bir finalle anlatýr. O yýl toplam yedi Oscar kazanan film ayný zamanda Newman – Redford – Hill arasýndaki dostluðun bir niþanesi olur. Newman yönetmen Hill için ‘Onu Robert ile her zaman yönlendirmeye çalýþýr istediðimizi yaptýrmaya çalýþýrdýk, hayýr demezdi, fakat sonunda bir bakardýk ki onun dediði olmuþ, o mükemmeldi’.
Son dönemlerinde artýk saçlarýna ak düþtükten sonra bile eski/yeni jenerasyon iyi yönetmenler ile çalýþmaya devam eder. Sidney Lumet ‘The Verdict’ (1982), Robert Benton ile ‘Nobody’s Fool’ (1994) ve ‘The Twilight’ (1998), Coen Kardeþler ile ‘The Hudsucker Proxy - Bir Þirket Komedisi’ (1994) , Sam Mendes ‘The Perdition Road - Azap Yolu’ (2002) bunlarýn arasýnda en dikkat çekenleri olur.
Newman’ýn hayatýnda en büyük tutkusu otomobil yarýþlarý oldu. 47 yaþýnda oto yarýþlarýna baþlayan aktör 54 yaþýnda Rolf Stommelen ile 24 Saat Manþ yarýþýnda Porche ile ikinci olur. Sonraki yýllarýnda yarýþcýlýðýný sürdüren aktör 1983’te Carl Haas ile Champ - Camp yarýþ ekibini kurar. Sonraki yýllarda bu ekiple birçok önemli þampiyonluk kazanan Newman, 80 yaþýnda bile yarýþlara katýlmayý sürdürür.
Radikal ve muhalif kiþiliði ile de tanýnan aktör altmýþlý yýllardan itibaren bir çok vatandaþ hak ve özgürlüðü hareketine bizzat ve maddi yardým ile katýlýr.
Nixon’ýn ünlü düþman listesinin 19. sýrasýnda olmaktan her zaman gurur duyduðunu söyleyen Newman, aðýz tadýný ve yemek merakýný Newman’s Own markasý olarak gýda sanayine yansýtýr ve buradan kazandýklarýndan yaklaþýk 200 milyon dolarý kanserli çocuklara yardým eden derneklere baðýþlar.
Sýký bir sigara tiryakisi olan Newman akciðer kanserine yenik düþerken mavi derin gözleri ve yaptýklarý ile her zaman hatýrlanacaktýr.
28.09.2008
