Neredeyse her 10 yýlda bir yaþadýðýmýz darbelerin, siyasi, ekonomik ve sosyal etkileri yüzünden ülkemiz olmasý gereken skalada yerini alamamýþtýr.

Cumhuriyet’in ilk darbesi olan 27 Mayýs 1960 Darbesi’ni, süreç ve sonuçlarýyla demokrasi yolculuðumuzdaki etkisini görelim.

1946’da çok partili sisteme geçtikten sonraki ilk seçim, açýk oy gizli sayým þeklinde yapýldýðýndan adaletli bir seçim deðildi.

Halk iradesinin sandýða doðru bir þekilde yansýdýðý seçim 1950 seçimleriydi. Bu seçimde tam tersi gizli oy, açýk sayým benimsenmiþ ve sonuçta yüzde 53 oyla DP, Adnan Menderes kazanmýþtýr.

Ýþte bundan sonra çatýþma baþlar. Bir tarafta CHP, bir tarafta DP. 10 yýl süren bu çatýþmada CHP tarafýndan, Menderes ve arkadaþlarýnýn, laiklik ilkesini ve cumhuriyetin kazanýmlarýný benimsemediðiyle ilgili olarak yýpratma ve itibarsýzlaþtýrma siyaseti güdülür.

CHP, “Yeter, söz milletindir” diyen ve halkýn deðerleriyle çatýþmadýðý gibi gerçekte cumhuriyet ile bir sorunu olmayan DP’nin bir sonraki seçimlerde de baþarýlý olmasýný hazmedemiyordu.

TSK’nýn içinde bir birim, DP iktidar olduktan sonra yavaþ yavaþ örgütlenmeye baþlamýþtý bile. Planlar, yapýlýyor geçen haftaki yazýmda belirttiðim “þartlarýn olgunlaþmasý” için çeþitli aktörler devreye sokuluyordu.

Kimdi bunlar?

CHP’nin bu darbe hazýrlýklarýndan ve ordu içindeki birimden haberinin olmama ihtimali olabilir mi? Kaldý ki, liderleri bir askerdi.

CHP, “Büyük Taarruz” adýný verdikleri bir seçim kampanyasýný baþlatýr. Uþak’ta Ýsmet Ýnönü’ye seçim gezisi sýrasýnda, taþlý saldýrý yapýlýr. Ýddiaya göre, güvenlik güçlerinin müdahale etmemesi CHP ve DP arasýndaki çatýþmayý daha da büyütür.

Akademisyenler ve aydýnlar, DP’yi gerici ve baskýcý olarak tanýmlýyor, ya yapýlmak istenileni okuyamýyor ya da ideolojik körlük içinde yangýna benzinle koþuyorlardý.

Týrmandýrýlan gerginliði fark eden Hükümet, basýn ve muhalefetin faaliyetlerini denetlemek için Meclis Tahkikat Encümenliði'ni kurar. Provokatif haberleri yüzünden CHP’nin yayýn organý Ulus gazetesi kapatýlýr.

Buna öfkelenen Ýnönü, parti grubunda þunlarý söyleyecektir:

“Biz demokratik rejim dedik, bu rejim kurulmuþtur. Bu demokratik rejim istikametinden ayrýlýp, baský rejimi haline götürmek tehlikeli bir þeydir. Bu yolda devam ederseniz, ben de sizi kurtaramam. Þartlar tamam olduðunda milletler için ihtilal, meþru bir haktýr.”

Bu konuþmasýndan ötürü Ýnönü, 12 oturum TBMM toplantýlarýndan uzaklaþtýrýlýr. Buna tepki gösteren CHP milletvekilleri de Meclis'ten polis zoruyla çýkartýlýr.

Bundan 10 gün sonra Ýstanbul ve Ankara’da Hükümet karþýtý öðrenci hareketleri baþlar ve çatýþmalarda can kayýplarý yaþanýr. Olaylardan CHP ve Ýnönü’yü sorumlu tutan Baþbakan Menderes, bu iki ilde sýkýyönetim ilan etmek zorunda kalýr.

Bu arada eþ zamanlý olarak basýn; sürekli ekonominin çok kötü durumda olduðuna dair manipülatif haberler yaparken, halkta kaygý ve infial uyandýran abartýlý yazý ve yorumlar, üniversitelerde gösterilerde, polis tarafýndan öldürülen öðrencilerin kayýp cesetlerinin, ‘kýyma makinelerinden geçirildiði’ yalanlarýný yayýnlayarak vazifelerini yapýyorlardý.

Pek tabii ki; “Ordu Göreve” manþetti.

27 Mayýs 1960’da TSK, Cumhuriyet aydýnlarýnýn alkýþlarý eþliðinde, yönetime el koyar! Gerekçeleri ise, “milletin huzuru ve baskýcý rejimin sonlandýrýlmasý” idi

Oysa, son seçimlerde DP’nin oylarý düþmeye baþlamýþ, belki bir sonraki seçimde CHP, iktidarý alacaktý. Belli ki, darbenin arkasýndaki güce göre, Menderes Hükümeti, bir gün daha kalmamalýydý. Zira; bir ‘eksen kaymasý’ kaygýsý vardý.

Siyasi etkisi: Demokrasi kesintiye uðramýþ, siyaset ve siyasetçi itibarsýzlaþtýrýlmýþtý. Darbeler zincirinin ilk ve örnek halkasý olarak vesayet odaklarý için, “rejimin korunmasý” adýna bir yöntem olarak darbe yapmak, asli görev addedilmiþtir. Halkýn iradesi ve gücünün, demokrasideki öneminin, siyasetçi tarafýndan benimsenmesi gecikmiþtir. (CHP’nin hala tam benimsediði söylenemez)

Ekonomik etkisi: Ýstikrarsýzlýk nedeniyle, yatýrýmlar durmuþ; milli gelirde düþüþ, enflasyonda artýþ olmuþtu. Kiþi baþýna düþen milli gelirimiz 583 dolardan, darbe sonrasý 194 dolara gerilemiþti. Darbeciler, zenginleþirken, halk daha da yoksullaþmýþtý.

Sosyal etkisi: Halkýn iradesi yok sayýlmýþ ve Liderleri, düzmece davalarla idam edilmiþti. Ýdam kararýný ve uygulamasýný radyolarý baþýnda aðlayarak dinleyen halk, bu acýyý hiç unutmayacaktý.

Kendisini deðersiz, güvensiz ve 2.sýnýf vatandaþ gibi hisseden halk, uzun yýllar sessizliðe gömülür. Liderine sahip çýkamamanýn acýsýný, kuþaktan kuþaða aktarmýþ olmalýydý ki; 15 Temmuz 2016’da yirmi yaþýndaki çocuklar; “Menderes’e sahip çýkamadýk, seni yedirmeyiz!” diye tanklarýn üstüne çýkacaklardý.

(devam edecek)

 

Güldalý COÞKUN

26.02.2018

 

 

Yorumlar
Uyarý
Yorum yazabilmek için üye olmalý ve oturum açmalýsýnýz. Eðer sitemize üye deðilseniz buraya týklayarak hemen üye olabilirsiniz. Eðer üye iseniz oturum açmak için buraya týklayýn.