SU BASKINLARI - Muzaffer TUNÇAÐ
17 Þubat 2021 10:43 / 1095 kez okundu!
Ciddi kuraklýk kaygýlarýnýn ardýndan yoðun yaðmurlarýn yaþandýðý günler geldi. 2 Þubat akþamý Ýzmir’e metrekareye 126 kg. yaðýþ düþtü. Bu miktar, 1995 yýlýnda yine Ýzmir’de 63 vatandaþýmýzýn ölümüne neden olan yaðýþlardan yüzde 25 daha fazla idi. Bu yoðun yaðýþlardan dolayý, Ýzmir Büyükþehir Belediyesi ekiplerinin etkin müdahalelerine karþýn, 2 bine yakýn konut ve iþyeri zarar gördü.
****
SU BASKINLARI
Ciddi kuraklýk kaygýlarýnýn ardýndan yoðun yaðmurlarýn yaþandýðý günler geldi. 2 Þubat akþamý Ýzmir’e metrekareye 126 kg. yaðýþ düþtü. Bu miktar, 1995 yýlýnda yine Ýzmir’de 63 vatandaþýmýzýn ölümüne neden olan yaðýþlardan yüzde 25 daha fazla idi. Bu yoðun yaðýþlardan dolayý, Ýzmir Büyükþehir Belediyesi ekiplerinin etkin müdahalelerine karþýn, 2 bine yakýn konut ve iþyeri zarar gördü. Özellikle Alsancak, Güzelyalý, Karþýyaka, Karabaðlar, Kemeraltý yörelerinde su baskýnlarý aþýrý boyutlara vardý. Alt geçitler týkandý, trafik aksadý.
Bu baskýnlarýn ertesi Hasan Topal dostumuz sosyal medya sayfasýnda, mimar Didier Laroche’a atfen,coðrafyacýlarýn atasý olan olarak bilinen Amasyalý Strabon’un ünlü GEORAPHIKA kitabýnda 2 bin yýl önce yazdýðý þu satýrlarý paylaþtý:
“… Ve kentleri (Smyrna) þimdiki kentlerin en güzelidir. Kentin bir parçasý tepededir ve surlarla çevrilidir, büyük kýsmý ovada, limanýn, Homereion'un ve Gymnasion'un
yakýnýndadýr… Fakat kentin hiçte küçük olmayan bir kusuru vardýr. Bu kusur mühendislerin yaptýðý yanlýþ iþlerden ötürüdür. Þöyle ki: Caddeleri döþedikleri zaman yer altýnda kanal sistemi yapmamýþlardý, pislik yüzeye yayýlýr ve özellikle yaðmur sýrasýnda sular caddeler üzerine boþalýr."
Ne garip deðil mi? Roma Ýmparatorluðu günlerinde yapýlan bu taným pek deðiþmemiþ görülüyor. Ancak kesin bir yargýya varmadan önce bugünkü durumun iyi irdelenmesi gerekiyor.
Ayrýk sistem
Cumhuriyet devriminden önce, Strabon’un da iþaret ettiði gibi eski Ýzmir’de kanal sistemi yetersizdi. Ancak bugünkü Alsancak yöresindeki Frenk sokaðýnda denize baðlý kanalcýklarýn olduðu da biliniyor. Mimar büyüðümüz rahmetli Fahri Niþli, Hocazade camisinin temelleri yapýlýrken, su pompalarýnýn, denizden gelen yýlan balýklarý nedeniyle sýk sýk týkandýðýný anlatmýþtý.
Karataþ, Karantina ve Hatay yamaçlarýnda kazý yapýlýrken 1-1.5 metre yüksekliðinde tonozlu su kanallarýna rastlandýðýný iyi biliyorum. Özellikle 1950 yýllarý sonrasý kentin hýzlý büyümesi, bu geliþme olurken alt yapýya özen gösterilmemesi bugünkü sýkýntýlarýn kaynaðý oldu. Kanalizasyon boru kesitlerinin taþkýna göre deðil de olaðan yaðýþ rejimine göre seçilmesinin nedeni, bilgisizlikten çok parasal kýsýtlarýn getirdiði bir zorunluluktu bana göre…
Bu nedenle, hem ÝSKÝ’de hem de ÝZSU da Genel Müdür Hasan Mani’nin danýþmaný olarak çalýþmýþ olan ekonomist Yýlmaz Ayata dostumuzun, GÖZLEM’de yayýnlanan görüþlerinde oklarýný Baþkan Piriþtina dönemine çevirmesini haklý bulmam mümkün deðil. Çünkü Ýzmir’de, diðer büyük kentlerimizde olduðu gibi, esas sorun atýksu ve yaðmur sularý için ayrý sistemlerin yapýl(a)mamýþ olmasýdýr. Ýkisinin kesit hesabý farklýdýr. Atýksu borularýnýn kesitleri nüfusun büyümesine baðlý hesaplanýrken yaðmur suyu kanallarýnda, olasý en büyük taþkýn debisi hesaba katýlýr.
Bu konuda ÝZSU yatýrýmlarýnda önemli bir atýlým gözleniyor. Baþkan Aziz Kocaoðlu döneminde 70 kilometreye varan ayrýk yaðmur kanalý devreye sokulmuþ iken, Baþkan Tunç Soyer döneminde de 2021 yýlý sonuna kadar 1 milyar liralýk yatýrým ile bu uzunluk 200 kilometreye çýkarýlacak.
Derelerin temizlenmesi
Ayrýca, Ahmet Piriþtina zamanýnda baþlayarak, Aziz Kocaoðlu ve Tunç Soyer dönemlerinde arttýrýlan dere yataklarýnýn temizlenmesi, Yamanlar Daðýna bent, Maviþehir’e uzanan taþkýn kanalý yapýlmasý çalýþmalarý da yaþanýlan aþýrý yaðmurlara karþýn can kaybýný önlediði gibi hasarýn azalmasýný da saðladý. Bunu inkâr etmek doðru olmaz.
ÝZSU’nun proje çalýþmalarý 4 yýl önce baþlayan ve artýk uygulamaya geçilmiþ olan Kemeraltý kuþaklamasý ve pompalama düzeneðinin, gelecekte Kemeraltý esnafýný rahatlatacaðýna da kuþku yok.
Poligon deresi
Son olarak Poligon deresinin durumuna da deðineyim. Kentin bu bölgesi 50-60 yýl önce geliþir, apartmanlarla dolarken, poligon deresinin önemsenmediði anlaþýlýyor. Akýþ hattý engellenmiþ, üzeri kapatýlmýþ. En son olarak, Adnan Saygun Merkezinden denize açýlan yoldaki ýzgaralarýn ses yapýyor gerekçesiyle kaldýrýlýp, üzerinin asfaltlanmasý, son taþkýnda ne denli olumsuz bir rol oynadý, bilemiyorum. Ancak þunu iyi biliyorum, derenin kaynaðýndaki askeri arazilerin TOKÝ’ye devredilerek üzerinin binalarla kaplanmasýnýn çok olumsuz sonuçlarý olacaktýr. Böyle bir seçim kentsel dönüþüm deðil kentsel felaket olur.
Doðru çözümü Karabaðlar Belediye Baþkaný Muhittin Selvitopu iþaret ediyor. Nedir bu çözüm? Buradaki bakir arazi, poligon deresinin akýþýný rahatlatacak göletleri içeren bir yeþil alana dönüþtürülmelidir. Büyükþehir Belediyesi, Karabaðlar Belediyesi ile birlikte bu iþin üstesinden gelebilir. Cumhurbaþkaný Erdoðan’ýn, Ýzmir’i haksýz yerde eleþtirmek yerine bu ‘yeþil’ giriþime katkýda bulunmasýný bekleriz Ýzmirli olarak.
Muzaffer TUNÇAÐ
gozlemgazetesi.com
12.02.2021
Yazarýn Notu:
Ben bir ekonomist deðilim. Yönetim Bilimciyim. Türkiye’de yanýlgýyla Ýþletmeci olarak tanýmlanýyor bu meslek.
Ýkincisi, Türkiye’de ve aðýrlýklý olarak yurt dýþýnda, kentsel altyapý yatýrým ve yönetimlerinde kazanýlmýþ 25 yýllýk bir deneyim ve bilgi birikimim olduðu yazar özgeçmiþimde, referanslarým bende saklýdýr.
Üçüncüsü, rahmetli Baþkan’ýn daveti ile Geldiðim ÝZSU’da görevim danýþmanlýk deðildi.
Dördüncüsü, esasen ayrýk sistem olarak projelendirilmiþ olan Büyük Kanal Projesinde, atýk su kanal çaplarý o günün koþullarýnda karþýlanabilecek maliyetler gözetilerek hesaplanýp uygulanmaya konduktan sonra, gene maliyet endiþesi ile ayrýk sistemden vaz geçilmiþ ve yaðmur sularý kanalizasyon þebekesine yönlendirilirken, örneðin sahil bulvarýndaki kollektör hattý üzerinde hattýn taþýyamayacaðý yükler için çok sayýda taþkýn savaðý yapýlmýþtýr. Bu da yaðmur suyunun atýk suyla karýþarak körfeze deþarjýna göz yummak demektir.
Beþincisi, konu tamamen teknik olup, üstelik atom ya da quantum fiziði ile ilgili olmadýðý gibi, o baþkan, bu baþkan ya da þu baþkanla da ilgili deðildir.
Konu tamamen þeffaflýkla ilgilidir. Yönetim tarzý ile ilgilidir. Kararlarýn alýnmadan, teknik olarak irdelenip tartýþýlmasý gibi anlayýþlarýn yerleþmemiþ olmasý ile ilgilidir.
Medyanýn siyasi mülahazalarla halký bilgilendirmemesi ya da bir þekilde buna izin verilmemesi ile ilgilidir. Þehrin asýl sahibi olmasý gereken hemþehrileri ve onlarýn temsilcileri olan STK’larýn seyirci durumunda býrakýlmasýdýr.
Konu yeþil alanlardan açýlmýþken, son bir acý örnekle bitireyim.
Çiðli’nin batýsýnda yer alan Gediz Deltasý Türkiye’nin, uluslararasý kabul görmüþ az sayýdaki, çok kýymetli sulak alanlarýndan birisidir. Uluslararasý Ramsar sözleþmesi kapsamýnda yer aldýðý gibi, Milli mevzuatýmýz çerçevesinde de Birinci Derece Doðal Sit Alanýdýr.
Bu alanýn mühim bir kýsmý, Baþlangýçta Ýzmir için öngörülen doðal arýtma (lagün sistemi olarak da bilinir) uygulamasý için ÝZSU’ ya tahsisen kamulaþtýrýlmýþtýr.
Biyolojik arýtma sistemi kabul edildikten sonra ÝZSU’nun bu geniþ sulak alana ihtiyacý kalmamýþ, ama esasen çevreci olduðu düþünülen kurumun, alaný nasýl olsa koruyacaðý düþünülerek mülkiyetinde kalmasýnda bir sakýnca görülmemiþtir.
ÝZSU 2001 yýlýndan 2012 yýlýna kadar, her gün yaklaþýk 700 (yedi yüz) ton arýtma çamurunu bu alanda, yüzlerce dönüme sermiþ, topraðýn, yeraltý su kaynaklarýnýn ve sýzýntýlarla körfezin kirlenmesine neden olurken, kimsenin bundan haberdar olmasýna izin verilmemiþtir.
Nihayet 2012 yýlýnda çamur çürütme yatýrýmýnýn tamamlanmasý ile bu uygulama durmuþ ve ÝZSU bütçesine bu alanýn rehabilitasyonu ve temizlenmesi için fonlar konulmuþtur. Ne yapýlýrsa yapýlsýn, bu alana verilen zararýn telafisi mümkün olamayacaktýr. Gözden ýrak bir bölgede yýllarca süren bu uygulamaya karþý koymaya çalýþan birileri ve ilgili STK’lar tabii ki olmuþtur ama seslerini duyuramamýþlardýr.
