CULLODEN SAVAÞI VE MÝLLÝ PÝYANGO
19 Aralýk 2018 06:03 / 1047 kez okundu!
“16 Nisan günü Culloden (Kulodin okunuyor) savaþýnýn yýldönümü. Önceden haberiniz olsun istedim. Nereden çýktý bu? diyeceksiniz ama önemli bir savaþ. 274 yýl önce olmuþ. Bugün yaþadýðýmýz olaylarýn nasýl geliþeceðini bilmek Milli Piyangoda kazanmak kadar zor. “
****
CULLODEN SAVAÞI VE MÝLLÝ PÝYANGO
16 Nisan günü Culloden (Kulodin okunuyor) savaþýnýn yýldönümü. Önceden haberiniz olsun istedim. Nereden çýktý bu? diyeceksiniz ama önemli bir savaþ. 274 yýl önce olmuþ.
Bugün yaþadýðýmýz olaylarýn nasýl geliþeceðini bilmek Milli Piyangoda kazanmak kadar zor.
Geleceði görebilmek mümkün deðil. Ama geriye bakmamýz mümkün.
ABD Putin ile savaþ açsa ve Ýran ve Türkiye Putin’den yana aðýrlýðýný koysa dünya bundan 200 yýl sonra nasýl olur? Iran, Putin ile beraber, Türkiye ise, Çin veya ABD ile beraber olsa?
Birkaç adým gerisine gidelim. Yavuz Sultan Selim 1514 de Çaldýran’da yenilseydi Anadolu’daki Sünni /Alevi dengesi nasýl olurdu?
Özetle, bir yazý okuyorsun, yaþamýn deðiþiyor. Okumuyorsun ve deðiþmiyor. Cengiz Han’a atfedilen “Bir mýh bir nal kurtarýr, bir nal bir at kurtarýr bir at bir savaþ kurtarýr.” Veya modern fizikteki “kelebeðin kanat çýrpmasýnýn” fýrtýnalara neden olabilmesi.
Þimdiki dünya tarihini anlamlý belirleyen iki olay var. Birisi Fransýz Ýhtilali. Diðeri de Amerika Birleþik Devletlerinin kuruluþu.
Bugünkü rahat koltuðumdan bakýnca Fransýz ihtilalini defalarca yazdýðým gibi volkan patlamalarý ile izah ediyorum.
1782’de Ýzlanda’da Hekla ve Skapter Jokul volkanlarý patlar; sonra 1783’de Japonya’daki Asama Volkaný atmosfere lav ve toz bulutlarý saçar.
Sonra altý kötü mahsul yýlý birbirini izler. Sonunda soðuk geçen 1788/89 kýþýnda açlýk ve çaresizlik doruk noktasýna varýr. Gerisi zaten sýradan tarih kitaplarýnda çeþitli yorumlarla birlikte okuduðumuz hatta bazýlarýmýzýn kahramanlarýný adlarýyla hatýrladýklarý Fransýz Devrimi.
Aslý tabii volkanlardý ve doða idi, kötü mahsüller ve açlýk. Bu eþitlik veya Frenkçesi egalite fraternite bizim ondan sonraki ahlaki yorum ve anlama çabalarýmýz. Yani yakýþtýrmalarýmýz. Sanmayalým ki Fransýz Ýhtilalinin nedeni insanlarýn geliþimi ve zekasý idi. Açlýk ve yokluk olmasaydý ve doðal felaket yaný sýra artan ve beslenemez olan nüfus patlamayacaktý, belki hala monarþilerle yönetiliyor olacaktýk.
Ama ya Fransýz Krallýðý ekonomik açýdan bu doða afetini devrimsiz atlatabilecek halde olsaydý. Kuzey Amerika’nýn çoðu Fransýz Kralýna baðlý kalsaydý. Ýnsanlýk Fransýz devrimini yaþamayabilir miydi? Bilemiyoruz.
ABD acaba Fransýz monarþisi altýnda da kurulur muydu? Eðer Ýskoçya’nýn Ýnverness kenti yakýnlarýndaki Kulodin savaþýný 1746 de Güzel Charles ve Jakobenler kazansalardý ve Britanya bu günkü Winsdorlar ile direkt kan baðlarý olan Hannover ailesinin eline geçmeseydi ne olurdu? Ýþte bu sorularý araþtýran iki tarihçi Ciro Paoletti ve Murray Pitrock bu geliþmelerin çok farklý olabileceðini söylüyorlar. Fransa çok güçlenecekti. Belki de ABD deki idare çok farklý olacaktý. Fransýz devrimi ve ABD nin kuruluþu olmayan bir dünyayý düþünün. Bütün ezberlerimiz hava. Bu yazýyý temelde 1.5 yýl önce yazdým ve çok okunduðu için güncelledim. Okunma nedeni de herhalde Netflixdeki Outlander dizisi. Tahminim, oradan merak edenlerin Culloden’i internetten aramalarý. Gerçekler acýdýr sanki? Ve tesadüfler Milli Piyango gibi!
Mahmut TOLON
19.12.2018
