SURÝYE
24 Ocak 2011 21:59 / 3437 kez okundu!
Birinci Gün
Suriye’nin en küçük kenti Darra’ya Ürdün sýnýrýndan girdik. Darra, Hýristiyan’lar için önemli kent. Darra tarihi bir kent. Eski kent içinde 15 bin kiþilik amfi tiyatro var. 1173 yýlýnda Eyyübiler tiyatroyu kaleye çevirmiþler. Kent içinde halka halka sütunlar var. Aspendos’u andýran tiyatroyu göremiyoruz.
Geç kaldýk. Dünyanýn en eski üçüncü camisinin bulunduðu kent Darra. Birincisi Suudi Arabistan, ikincisi ise Kahire’ deymiþ. Caminin orijinalinde ortasý açýkmýþ, avlu içinde ibadet ediliyormuþ. Caminin duvarlarýnda sütunlar depreme dayanaklýlýðý saðlamýþ. Ürdün- Jerash’tan gelen sarý sütunlar ile bazalt kolonlar yan yana. Ýki farklý renk çeþitliliði ile görünüm pek hoþ. Caminin minaresi çan kulesiymiþ, sonradan deðiþtirilmiþ.
Suriye’nin güneyinde Þam’a 130 km. uzaklýkta olan Busra kentindeyiz. Busra, Horon bölgesinin orta yer seviyesinde ve Arap daðý batýsýnda yer alýyor. Akdeniz’in doðusunda hayati öneme sahip kentlerden biri. Doðu ile batýyý baðlayan medeniyetlerin merkezi olmuþ. Nebatiler, Romalýlar, Bizanslýlar ve Ýslam dönemine ait tarihi eserler güzelliðini bütün mimari ayrýntýlarýyla koruyor.
Dev Roma antik tiyatrosu, hamamlarý, mabedleri, kiliseleri, özellikle mimari üstünlüðü ile kilise yapýmýnda örnek olan Katedrali ve Katedralin ortasýna yapýlan kubbesi çok güzel. Müslümanlar tarafýndan ilk yaptýrýlan mescit Mescid-ül Ömeri ile Hz. Muhammed’in devesinin çöktüðü yer anlamýna gelen Mebrek Naka ismiyle yapýlan mescit görülmeye deðer.
Busra, Nebatiler döneminde baþkentmiþ. Roma döneminde Arap vilayetinin baþkenti ardýndan Bizans’ýn kültürel metropol kenti, daha sonra da Eyyubiler’in kenti olmuþ. Ýslam döneminde önemini korumuþ. Ancak Emeviler’in Þam’ý baþkent yapmalarý sonucu konumu zayýflamýþ. Haçlýlarýn, kenti ele geçirme ve iþgal etme giriþimlerine direnmiþler. Kalenin yapýmý ve kentin imarýný Eyyubiler yapmýþ. Volkanik siyah taþlarý harika.
Busra’dan Þam’a hareket ediyoruz.
Ýkinci Gün
Suriyeli rehberimiz bilgi verirken; ülkelerinin çöl ve Akdeniz iklimi olduðunu ve çöl oranýnýn yüksek olduðunu söylüyor. Kýþ sadece iki aymýþ. Enflasyon oraný yok denecek kadar az: 0.8.
Suriye 1946 yýlýnda kurulmuþ. Ortadoðu'da Lübnan, Ýsrail, Ürdün, Irak ve Türkiye ile komþu bir ülke. Akdeniz'e kýyýsý var. Suriye’nin nüfusu 23 milyon. Halep, Lazkiye, Humus, büyük þehirlerinden.
1963'ten beri ülke Baas Partisi tarafýndan yönetilmekte; devletin baþý 1970'ten beri Esad ailesinden biri olmuþ. Suriye'nin þimdiki devlet baþkaný, ülkeyi 1970'ten öldüðü 2000 yýlýna kadar yöneten Hafýz Esad'ýn oðlu Beþþar Esad.
Akdeniz'in doðusunda yer alan Suriye'nin batýsýnda daðlýk bir kütle yer alýyor.
Kuzey-Güney yönünde uzanan Ensariye daðlarý Türkiye'deki Nur Daðlarý’nýn bir uzantýsý þeklinde, Anti-Lübnan daðlarý olarak Ýsrail'e kadar kýyý boyunca uzanýyor. 1000 m yükseklikteki bu daðlar kýyýya paralel uzanmasý nedeniyle deniz etkisinin Suriye'nin iç kýsýmlarýna sokulmasýný önlüyor. Suriye'nin iç kýsýmlarýnda çöl þartlarý etkili. Suriye'nin güneydoðusunda Suriye Çölü yer alýyor. Suriye'nin 2/3 si çöllerle kaplý.
.jpg)
Akdeniz kýyýsýnda Akdeniz iklimi egemen. Tarým ve hayvancýlýk halkýn temel uðraþý. Suriye'nin yeraltý kaynaklarý arasýnda petrol ve fosfat çok önemli. Günde 250 bin varil petrol ihracatý yapýyorlarmýþ.
Suriye etnik yapýsýnýn çoðunluðu Araplardan oluþuyor. Kürt ve Türklerin oraný hemen hemen ayný yaklaþýk % 10 civarlarýndaymýþ.
Dini gruplar ise farklýlýk arz ediyor. Nüfusun çoðunluðu Sünni % 74 oranýndaymýþ. Aleviler % 12, Hristiyanlar % 10, Dürziler ise % 3 oranýndaymýþ. Az sayýda diðer Ýslami hizipler, Yahudi, ve Yezidi’ler de Suriye’ de yaþýyorlar.
Suriye, tarih boyunca Kenanlýlar, Ýbraniler, Aramiler, Asurlular, Babilliler, Persler, Yunanlýlar, Romalýlar, Bizans, Araplar, Selçuklular, Haçlýlar ve Osmanlý Devleti tarafýndan yönetilmiþ. Baþkenti Þam Emevi Ýmparatorluðu'nun merkezi ve Memlûk Devleti'nin bölgesel yönetim merkezi.
Þam, 1260 yýlýnda Memlük Ýmparatorluðu’nun baþkenti olmuþ, 1400 yýlýnda, Timur tarafýndan saldýrýya uðrayýp yok edilmiþ. 1517'de Osmanlý egemenliðine girmiþ ve tam 403 sene boyunca Osmanlý tarafýndan yönetilmiþ. I. Dünya Savaþý'nda Osmanlý yönetiminden çýkmýþ.
1920'den 1946'ya kadar Fransa yönetiminde kalmýþ. 1946'daki baðýmsýzlýk ilânýndan sonra, 1958 Þubat'ýnda, Mýsýr ile Birleþik Arap Cumhuriyeti'ni kurmuþlar. Bu birliktelik, ancak 3 yýl sürmüþ ve iki ülke 1961 yýlýnda ayrýlmýþlar. Suriye, Altý Gün Savaþý'nda Golan Tepeleri'ni kaybetmiþ. Ýsrail, 1981 yýlýnda burayý, tek taraflý olarak ilhâk etmiþ. Bu iþgal, bugün halâ iki ülke arasýnda sorun olarak devam ediyor. Ýsrail vizesi almýþ pasaportlu þahýslar Suriye’ye giremiyor.
Suriye yönetimsel olarak on dört ile bölünmüþ. En yüksek yönetimsel bölüm olan il Suriye'de “muhafaza” olarak adlandýrýlýyor. On dört il, “mýntýka” olarak adlandýrýlan altmýþ ilçeye, ilçeler de “nahiye” diye adlandýrýlan 206 bucaða bölünmüþ. Bucaklar, en küçük yönetimsel birim olan köyleri içinde barýndýrýyor. Osmanlýnýn yönetim yapýsý aynen korunuyor.
Suriye’de özgürlüklerin de, siyasetin de sýnýrlarýný 1963 tarihli sýkýyönetim yasasý belirliyor. Golan Tepeleri’nde iþgalci konumundaki Ýsrail’le teknik olarak hala süren savaþ bu yasanýn bahanesi. Ýslamcý muhalefeti 1982’de 40 bin kiþinin öldüðü Hama katliamýyla ezen Baas rejimi, azýnlýklarýn siyaset yapmasýna geçit vermiyor. Kürt partileri yasa dýþý. Hatta Kürtler vatandaþ bile sayýlmýyor. Baas Partisi’nin lideri, referandumla devlet baþkaný oluyor. Çok partili seçim yok. Anayasa gereði meclisi kontrol eden Baas Partisi’nin yanýnda tescilli birkaç parti, ancak rejimin 1972’de muhalefeti sisteme eklemlemek için oluþturduðu Ulusal Ýlerici Cephe’ye kabul edilirse siyaset yapýyor. 2000’de babasýnýn ölümüyle dümene geçen Beþþar Esad’dan reform beklentisi yüksekti. Özgürlüklere geçirilmiþ kelepçenin neden kýrýlamadýðýna dair en iyimser tevil þu: Esad reforma arzulu ama Basçý kadro direniyor.
13 Ekim 2009 tarihi itibariyle Türkiye ve Suriye arasýnda imzalanan anlaþma gereði, taraflar arasý vize uygulamasý kalkmýþ. Ýki ülkenin vatandaþlarý pasaport kontrolüyle 90 günlük serbest dolaþma hakkýna sahipler.
Þam’da tam gün tarihi kenti geziyoruz. Straight Caddesi, Bab Touma Hristiyan Mahallesi, Aziz Paulus Penceresi, Aziz Ananias Kilisesi, Osmanlý Vali Konaðý Azem Sarayý, Ulusal Müze, Emeviye Camisi, Hamidiye Çarþýsý, Mimar Sinan tarafýndan yapýlan Süleymaniye Külliyesi gezilmeye deðer yerler. Osmanlý’nýn son padiþahý Vahdettin’in de mezarýnýn bulunduðu Külliye’nin avlusunda diðer Osmanlý sultanlarý yakýnlarýnýn mezarlarýný da ziyaret ediyoruz.
Bülent Tokuçoðlu
