Cegerxwin Kimdir?
03 Kasým 2020 19:34 / 1645 kez okundu!
Batman Gercüþlü Ünlü Kürt þair Cegerxwin, 36 yýl önce bugün Ýsveç’in Stockholm kentinde yaþamýný yitirdi.
Asýl adý Þehmuz olan Cegerxwin 1903 yýlýnda Mardin'in (þimdi Batman'a baðlý) Gercüþ ilçesine baðlý Hisar Beldesi'nde (Hesarê) Þehmus Hasan olarak dünyaya geldi.
****
Cegerxwin Kimdir?
Batman Gercüþlü Ünlü Kürt þair Cegerxwin, 36 yýl önce bugün Ýsveç’in Stockholm kentinde yaþamýný yitirdi.
Asýl adý Þehmuz olan Cegerxwin 1903 yýlýnda Mardin'in (þimdi Batman'a baðlý) Gercüþ ilçesine baðlý Hisar Beldesi'nde (Hesarê) Þehmus Hasan olarak dünyaya geldi.
1914 yýlýnda I. Dünya Savaþý'nýn baþlamasý sonucu ailesi ile birlikte Rojava’nýn Amûde kentine göç etti.
Küçük yaþlarda çobanlýk ve ýrgatlýk yapan Cegerxwin, 18 yaþýnda Diyarbakýr'a giderek medresede dini eðitim aldý. Bu dönemde Kürt kültürü ve edebiyat klasikleri ile tanýþtý. 1925 yýlýnda Þeyh Said Ýsyaný'nýn bastýrýlmasýndan sonra Þeyh Said'in büyük oðlu ve isyanýn II. lideri olan Þeyh Ali Rýza ile birlikte önce Rewanduz'a ve daha sonra Baðdat'a gitti.
Bu süre içerisinde Þeyh Ali Rýza'dan Ýslami dersler aldý. Daha sonra Rojava’nýn Amûdê þehrine yerleþti. Burada Seydayê Mele Ubeydullah ve Seydayê Mele Fethullah'ýn yanýnda okudu ve ilmi icazet aldý.
1928 yýlýnda Kürtçe þiirler yazmaya baþladý, Celadet Ali Bedirhan tarafýndan çýkarýlan Hawar dergisinde, Kürt halkýnýn o dönem içinde bulunduðu durumun kendi üzerindeki etkisinden yola çýkarak, “Yüreði Kanlý” anlamýna gelen Cigerxwin ismini kullanarak þiirler yazdý. Daha sonraki yýllarda (1937) Xoybûn örgütü içinde yer aldý.
1946 yýlýnda Qamýþlo'ya geçen Cegerxwîn burada politik faaliyetlerine devam etti. Ayný yýl Civata Azadî û Yekîtiya Kurd (Özgürlük Meclisi ve Kürt Birliði) adlý siyasi yapýlanmanýn baþýna getirildi. 1948 yýlýnda Suriye Komünist Partisi'ne üye oldu.
1954 yýlýnda Suriye Parlamentosu'na girebilmek için bu partiden mebus adaylýðýný ilan etti. Bu dönemde parti ile birlikte faaliyetler yürüterek 1957 yýlýna kadar Qamýþlo'daki Cizîrê bölgesi içerisinde yer alan Cizîrê Ýçin Barýþ Komitesi adlý kuruluþun baþkanlýðýný yaptý. Ardýndan 1957'de Suriye Komünist Partisi'nden ayrýlarak daha önce kuruluþunda yer aldýðý Azadi (Özgürlük) örgütündeki kiþilerle birlikte yeni kurulan Suriye Kürdistan Demokrat Partisi'ne katýldý. Burada merkez komitesi üyesi olarak politik faaliyetler sürdürdü.
1959 yýlýnda Irak'a geçti. Baðdat Üniversitesi'nde Kürtçe ders veren ilk öðretmen oldu. Kürt dili için çalýþmalar yaptý ve öðrenci yetiþtirdi. 1963 yýlýnda siyasi faaliyetleri nedeniyle Þam'da tutuklandý.
1969 yýlýnda Güney Kürdistan'a geçerek Mela Mustafa Barzani liderliðindeki mücadeleye destek verdi. 1973 yýlýnda Suriye hükümetinde yer alan Baas Partisi'nin baskýlarý nedeniyle Lübnan'a geçti. Burada þiir derlemeleri olan Kîne Em?'i (Türkçe: Biz kimiz?) yayýmladý.
1979 yýlýnda Ýsveç'in Stockholm kentine geçerek edebi çalýþmalarýný burada sürdürdü. Burada çeþitli eserler yayýmlamaya baþlayan Cigerxwin 1984 yýlýnda 81 yaþýnda Stockholm'de hayatýný kaybetti. Cenazesi daha sonra Qamýþlo'ya getirilerek defnedildi.
Edebi anlayýþý
Cigerxwin, II. Dünya Savaþý'nden sonraki þiirlerinde Kürt iþçi ve köylülerin yerel burjuvalara ve toprak aðalarýna karþý verdiði mücadeleyi iþlemiþtir. Þiirleri genelde yoksulluðu konu alýr, dünya üzerindeki savaþlara karþý barýþý öneren eserlere sahiptir. Cigerxwin, savaþlarýn asýl galibinin zenginler olduðunu vurgulayarak savaþlara karþý tüm ezilenleri birleþmeye çaðýrýr. Cigerxwin'e göre bu birleþme "tüm sömürücülere karþý" olduðu kadar, kendi deyimiyle "cehennemi kalkan, cenneti kýlýç gibi kullanan" aðalar, beyler, mollalar ve þeyhlere karþý da olmalýdýr.
Cigerxwin, özgürlük konusunda, sömürünün olmadýðý bir özgürlüðü anlatýr. Onun için gerçek özgürlük; sýnýrlarýn olmadýðý, emeðin ve emekçilerin yönettiði bir dünyadadýr. Þiirleri daha çok tanýdýðý tarým emekçilerinin yaþadýklarýný yansýtýr.
Cigerxwin'in üzerinde durduðu önemli konulardan birisi de "vatan" ve "aþk kavramlarýdýr. Aþkýnýn ön plana çýkmasý, Cegerxwîn’in Dîwan (Divan) olarak adlandýrdýðý þiir kitaplarýnýn biçimsel diziliþinde de görülür. Bazý þiir kitaplarýnda bölüm sayýsý daha fazla olmakla birlikte, kitaplarýn genelde “Vatanseverlik”, “Sosyal Olaylar” ve “Aþk” bölümleri olmak üzere üç bölüm þeklinde biçimlenmiþ olduðu görülür. “Aþk” bölümü tüm kitaplarda son bölümde yer alýr.
Hawar dergisi, Cigerxwin'in eserlerindeki edebi anlayýþýnda önemli bir yer tutmuþtur.
Eserleri
Þiir divanlarý:
Prîsk û Pêtî, 1945 Þam
Sewra Azadî, 1954 Þam
Kîme Ez? , 1973 Beyrut
Ronak, Roja Nû Yayýnevi, 1980 Stockholm
Zend-Avista, Roja Nû Yayýnevi, 1981 Stockholm
Þefeq, Roja Nû Yayýnevi, 1982 Stockholm
Hêvî, Roja Nû Yayýnevi, 1983 Stockholm
Aþîtî, Avesta Yayýnevi, 2003 Ýstanbul
Salar û Mîdya, Avesta Yayýnevi, 2003 Ýstanbul
Þerefnama Menzûm, Avesta Yayýnevi, 2003 Ýstanbul
Öykü:
Reþoyê Darê, Lîs Yayýnevi, 2008 Diyarbakýr
Cim û Gulperî, Lîs Yayýnevi, 2008 Diyarbakýr
Dil ve kültür hakkýndaki eserleri:
Destûra Zimanê kurdî (Kürt dil bilgisi), 1961 Baðdat.
Ferheng (Sözlük, 1. Bölüm), 1962 Baðdat.
Ferheng, (Sözlük, 2. Bölüm), 1962 Baðdat.
Folklora Kurdî (Kürt Folkloru), Roja Nû Yayýnevi, 1988 Stockholm.
Tarih ile ilgili eseri:
Tarîxa Kurdistan (Kürdistan tarihi) (bu eseri ölümünden sonra yayýmlanmýþtýr), 3 ciltli, 1985-1987, Stockholm.
Murat AKKUÞ
23.10.2020, Iðdýr
