ABD DIÞ POLÝTÝKASININ GÜVEN YARATMAYAN VE ÞÜPHE UYANDIRAN ÇELÝÞKÝLERÝ
28 Mayýs 2010 01:38 / 1831 kez okundu!
Ýç politika ve uluslararasý aracýlýk giriþimlerine gömülmüþ Türk giriþimleri,yakýn zamanda bir haftada onlarca þehit verdiðini ve geçici bir duraksamanýn yaþandýðýný, teröristlerin baþýnýn tehditlerini unutmuþ görünmektedir.
Terörizmin ABD iþgal ve kontrolündeki Kuzey Irak’tan kaynaklandýðýný bilmemize raðmen, sanki yakýn geçmiþte hiçbir olay vuku bulmamýþ gibi rahatlýk içindeyiz. Olay sürmekte olup bunun kaynaðýný oluþturan Amerikan politikasýnýn her yönünü belirlememiz gerekiyor. Bugün bu satýrlarla bu gücün politikasýnýn çeliþkilerini tetkik ve eleþtirilerinize sunacaðým.
Sermaye,mal,hizmet,rekabet ve gerekirse insan gücüne; kendi çýkarlarýna uyacak bir barýþ ortamýnda (Pax Americana) sýnýrlamasýz dolaþým olanaðý saðlayarak, serbest ve hakça bir ticareti bütün dünyaya yaymayý (Küresellik- Globalism ) öngören yöntem (Ulusal Strateji) ile, halkýnýn yaþam düzeyini yükseltmeyi (Ulusal Hedefi) seçen Amerika;bunun uygulama þekillerinde ,bir baþka deyimle Ulusal Güvenlik Politikasýnýn uygulanmasýnda, çeliþkili davranabilmektedir. Bu nedenle Amerikan dýþ politikasýnýn belirlenmesinde güçlük çekiliyor. Uygulamada ekonomik-politik yöntemlerin hepsinin adlandýrýlabildiðini; liberal, neoliberal, kapitalist, muhafazakâr, baþ muhafazakâr v.b. söylemlerinin karmaþýk kullanýmlarý ile karþýlaþýlabiliyor. Bir örnek vermek gerekirse bundan önceki Baþkan W.Bush; içerisinde her türlü ekonomik-politik görüþlere sahip bir koalisyonu yönetmek zorunda kalmýþtý. Bu durum dýþ politikada realizm idealizmin, içedönüklük uluslar arasý davranýþlarýn, çokyanlý politikanýn yerini tekyanlý politikanýn almasýna neden oldu. Bunun sonucu olarak Amerika’nýn dünya kamu oyundaki itibarý çok zedelendi.
Dýþ politika ile ilgili bu akademik söylemlerin yanýnda ABD politikasý için temel düþüncenin “Çýkar-Interest” olduðu ve bunun uygulanmasýnda Çýkar Önceliklerinin (Interest Priorities): Yaþamsal (Survival), Önemli (Vital), Büyük (Major) ve Küçük (Minor) olarak saptanmýþ olduðu daima dikkate alýnmýþtýr. Sýnýflandýrýlan bu çýkar önceliklerinden Amerika’nýn taviz verdiði görülmemiþtir. Ýkinci Dünya Harbini, ülkesi doðrudan tehlikeli olmadýðý için önemli olarak niteleyen ABD Senatosu; 1953 Küba’da Rus füze üslenmesini ve 11 Eylül 2001 AlKaide giriþimlerinin yaþamsal çýkarlarýný tehdit ettiðini kabul edebilmiþtir. Amerikan dýþ politikasý saptanmýþ olan bu önceliklere göre yönetilmektedir. Ayrýca Amerika çýkarýný tehlikeye atabilecek tehditlerin ortadan kaldýrýlmasý için adeta her türlü giriþimi meþru hakký olarak görebilmektedir. Buna örnek olarak; ülkesinin % 70 baðýmlý bulunduðu petrolün Basra Körfezi'nden makul bir fiyatla sürekli (Fare and Free) akýþýný saðlamak için, Küveyt’in iþgalini önlemek amacýyla 500 bin kiþilik koalisyon kuvveti ile Irak’a birinci saldýrýsýný, Saddam’ýn millileþtirme ve dolardan dönme giriþimlerini önlemek için de uydurma bir gerekçe ile Irak iþgalini, 11 Eylül felaketine karþý Afganistan iþgalini ve son olarak da Basra Körfezi güvenliðinde sorun yaratan Ýran’ýn düþman gösterilmesini gösterebiliriz. Amerikan dýþ politikasýnda bu tür örnekler çoðaltýlabilir.
Türkiye ile ilgili olarak da bir çok örnek verilebilir. En güncel olaný Irak iþgalinden sonra Barzani yönetimine baðýmlý olarak hareket eden Amerika, onun istediði þeriatçý guruplarý Irak topraklarýnda yok ederken yine onun isteðine ve kendi çýkarýnýn gereklerine baðlý olarak Irak topraklarýndaki PKK teröristlerine karþý Türkiye’nin giriþimlerini engellemiþ, onlarý sadece uyuþturucu kaçakçýsý olarak ilan edip mallarýna el koyma göz boyacýlýðýný yeðlemiþ ve dolayýsýyla PKK teröristlerini Irak’ ta yaþatmýþ ve yaþatmaktadýr.
AMERÝKAN DIÞ POLÝTÝKASINDAKÝ ÇATIÞAN ANLAYIÞLAR-CONFLICTING TENDENCIES, (2)
*Gerçekçilik Ve Ülkücülük ( Realism And Idealism)
Baþlangýçta Amerikan politikasýnýn temelini, atalarýnýn geldikleri Avrupa güçlerinin güce dayalý olarak yaptýklarýný yapmamayý bir moral deðer olarak benimsemek oluþturmaktadýr. Güce dayalý Realist görüþ yerine, karþýlýklý görüþmeleri içeren Ýdealist davranýþý öven görüþlerle karþýlaþabiliyoruz. Avrupa tarihinin temel taþý yapýlan Güç Dengesi (Balance of Power) bazý durumlarda ve özellikle kuruluþ tarihinin baþlangýcýnda Amerikalýlarca red dahi edilebilmiþtir. Nitekim 1804 tarihinde Thomas Jefferson bu davranýþý (Güç Dengesi- Balance of Power) Avrupa’da savaþlarýn temel nedeni olarak gösterebilmiþtir. Ayrýca Woodrow Wilson, Birinci Dünya Harbine güç dengesi illetinin neden olduðunu da söyleyebilmiþtir. Ancak, ABD’nin son davranýþlarýnda böyle kati bir ayýrýmla karþýlaþmýyoruz. Tamamen kuvvete dayalý bir görüþü sürdürüyor diyemesek de, idealist görüþü de içeren karýþýk (Realist Idealist Dichotomy) ve deðiþik davranýþlar sergileyebilen bir dýþ politika uygulamasý ile karþýlaþýyoruz diyebiliriz.
*Ýçedönüklük ve Uluslararasýlýk ( Isolationism And Internationalism)
Genelde Amerikalýlarýn çoðunluðu ne dünyanýn diðer kesimleri hakkýnda bilgi sahibidir ve ne de ilgilenir denilir. Ancak bugün artýk eskinin içedönük, kendi yaðýnla kavrulma politikasýndan söz edilmemektedir. Ancak Amerika’nýn ayný zamanda giriþimlerini uluslararasý düzeyde iþbirliði halinde sürdürldüðü de söylenemez. Bu arada kolej ve üniversitelerle toplumsal örgütler, Tink Tank’ler, MNG-Çok Uluslu Kuruluþlar, NGO-Hükümetler üstü Kuruluþlar uluslararasý giriþimlerini bütün dünya düzeyinde sürdürüyorlar. Hal böyle iken bugünkü yönetimin Önleyici Saldýrý (Preemptive Strike) kuramýný benimseyerek adeta tek baþýna Afganistan ve Irak üzerine saldýrmasý uluslararasýzlýk kuramýnýn uygulanmadýðý düþüncesini yaratmýþtýr. Bugünkü görünümü ile Amerika, uygulamalarla sýkýntýlara neden olan içedönük bir politika benimsemekte olduðu izlemini yarattý. Bu izlenim Baþkan Obama’nýn bir yýllýk icraatý ile bir içedönük politikanýn söz konusu olmadýðýný göstermiþ oldu.
*Tekyanlýlýk ve Çokyanlýlýk ( Unilateralism And Multilateralism )
Amerikanýn sahip olduðu güç Baþkan Bush döneminde onu Tek Yanlý (Unilateral) harekete sevk etmiþtir. Dünyanýn en geliþmiþ silahlý kuvvetlerine sahip olmanýn verdiði rahatlýk Çok Yanlýlýða (Multilateral) karþý Amerika’yý umursamaz yapmýþtýr. Kara Mayýnlarýnýn Yasaklanmasý, Uluslararasý Ceza Mahkemelerine katýlmama, Biyolojik Silahlar Protokolünü imzalamama, Ulusal Isýnma için hazýrlanan Kyoto Anlaþmasýný onaylamama, BM-Birleþmiþ Milletleri faaliyetlerinde yetersiz bularak masraflara katýlmama gibi örnekler de göstermektedir ki Amerika bugüne kadar çok yanlý bir politikayý da umursamaz görünmüþtür.
BAÞKAN BARRACK OBAMA’NIN YARATABÝLECEÐÝ DEÐÝÞÝMLER
Bugüne kadar Amerika, bütün dünyada demokrasi ve insan haklarý deðerlerinden çok gücü ile anýlmýþtýr. "Bizden olmayan karþý taraftandýr", ”Suriye, Ýran, Kuzey Kore þer eksenini oluþturuyor”, ”Önleyici saldýrý – Preemptive Strikes -uygulanmalýdýr”, gibi söylemler, yeni Baþkan Barack Obama’nýn ortaya çýkmasýný kolaylaþtýrdý. Amerika köþeyi dönerek tehlikeyi atlatmýþ göründü. Bugünden itibaren dünya kamu oyunda, karþýlýklý anlaþmayý öngören ülkücü görüþün, ulusallýktan çok uluslararasýzlýk davranýþýnýn ve tek taraflý davranýþlardan çok çok yanlýlýðýn dýþ politika uygulamasýna egemen olmasý isteði yaratýldý. Ancak, Irak’tan kuvvet çekilirken Afganistan’a güç gönderilmesi fikri karýþýklýklarý da neden oldu.
Özetle Türkiye de dahil bütün dünya bir beklentinin içerisindedir. Güven saðlanabilmesi için ABD Ulusal Güvenlik Straterjisi (3) dokümanýnýn yukarýdaki çeliþkileri kaldýrarak yenileþtirilmesi, kýsacasý dýþ politika uygulamasýnda çatýþma halindeki anlayýþ ve uygulamalardan uzaklaþýlmasý gerekmektedir. Bugün bütün dünya kamu oyu yukarýda belirtilen deðiþimlerin Baþkan Obama tarafýndan saðlanabileceði iyi niyetini taþýmaktadýr.
Kendi küçük çýkarý nedeniyle Türkiye üzerinde baský yoluyla kontrol saðlama düþüncesi Amerika’ya; ittifaký, stratejik ortaklýk gibi temelsiz giriþimleri, ülkemizin bölgede Mihver Ülke (Pivotal State) olma söylemlerini unutturmuþtur. Bugün Amerika Türk kamu oyunun % 78 güvenini yitirip hareketlerinin þüphe ile karþýlandýðýný bilmesine raðmen hala Irak topraklarýndaki PKK için etkin bir giriþimi çýkarýna uygun görmemektedir. Günlük istihbarat temini gibi politik uygulamalarla olayý geçiþtirmektedir.(1)
PKK giriþimlerinin arttýðý son günlerde ülkemizde Amerika’ya karþý duyulan bu sevgisizlik korkarým nefrete dönüþmektedir. Bu nefret ancak Irak topraklarýndaki PKK teröristlerinin Türk-Amerikan ortak giriþimleri ile tamamen yok edilmesiyle deðiþebilir.
Sedat ÝLHAN, E. General
25.05.2010
Kaynaklar:
(1) German Marshal Fond kuruluþunun Eylül 2009 tarihinde yaptýðý araþtýrma... (Only 22 percent of the Turks were positively disposed toward the United States)
(2) Nature and Role of Foreign Policy, Jack C..PIANO, Clýo Dýctýonarýes In Polýtýcal Scýence, 1982
(3) The National Security Strategy of The U.S.A., Signed by George W.Bush, White House, March 16, 2006
