Suriye'de yeni dönem: Esad devrildi, muhalifler Þam'da... Esad Rusya'ya kaçtý
17 Aralýk 2024 19:52
Suriye’de 13 yýldýr devam eden iç savaþýn sonunda Beþar Esad rejimi devrildi. Muhalif güçlerin dün sabaha karþý baþkent Þam’da kontrolü ele geçirmesinin ardýndan ülke genelinde halk sokaklara dökülüp kutlamalar yaparken, Esad’ýn Rusya’ya kaçtýðý bildirildi. Suriye’de 61 yýllýk kanlý Baas partisi iktidarý son buldu.
Suriyeli muhalif güçlerin 27 Kasým’da baþlattýðý sürpriz saldýrý harekâtý 12 gün içinde baþkent Þam’a ulaþtý. Önceki gün baþkenti birçok cepheden kuþatan Hayat Tahrir Þam (HTÞ) ve Suriye Milli Ordusu’nun (SMO) yaný sýra çeþitli rejim karþýtý gruplarýn oluþturduðu muhalif güçlerin, Þam’ýn güney banliyölerine girmesinin ardýndan rejim güçleri pek çok noktadan çekilmeye baþladý. Önceki akþam saatlerinde baþkentin birçok mahallesinde rejime karþý ayaklanan halk sokaða dökülürken, rejim güçleri de Savunma Bakanlýðý, Ýçiþleri Bakanlýðý ve uluslararasý havalimanýndan çekildi. Dün öðle saatlerinde muhaliflerin kuþattýðý bir diðer önemli kent olan Humus’un merkezinde de kontrol muhaliflere geçti.
‘YENÝ BÝR DÖNEM BAÞLIYOR’
Gecenin ilerleyen saatlerinde rejim lideri Beþar Esad’ýn Þam’dan kaçtýðý haberlerinin çýktýðý sýralarda muhalif güçler kent merkezine girdi. Sabah erken saatlerde rejim Baþbakaný Muhammed Gazi El-Celali, hükümetin muhaliflere devredilmesi konusunda anlaþmak için hazýr olduðu mesajýný paylaþýrken, muhalifler de kýsa süre sonra devlet televizyonundan Þam’ý kurtardýklarý ve Esad rejimini devirdikleri açýklamasýný yaptý. Muhaliflerin yaptýðý açýklamada “50 yýlý aþkýn süredir Esad rejimi altýndaki zulüm ve 13 yýldýr devam eden suçlar, tiranlýk ve zorunlu göçün ardýndan bugün bu karanlýk sürecin bittiðini ve Suriye için yeni bir dönemin baþladýðýný duyuruyoruz” ifadeleri kullanýldý.
SARAYINI YAÐMALADILAR
Muhalifler baþkentte kontrolü ele geçirmelerinin ardýndan rejimin siyasi tutuklularý tuttuðu ve iþkencelerle gündeme gelen Sednaya hapishanesindeki mahkûmlarý da serbest býraktýklarýný açýkladý. Rejimin yýkýlmasýnýn ardýndan on binlerce kiþi sokaklara dökülüp kutlamalar yaptý. Suriye kentlerinin yaný sýra Türkiye ve Ürdün baþta olmak üzere dünya genelinde milyonlarca Suriyeli sýðýnmacýnýn daðýldýðý ülkelerde sevinç gösterileri yaþandý.
SOKAÐA ÇIKMA YASAÐI
Baþkent Þam’da da insanlar sokaklara dökülürken, muhalif güçler, dün öðleden sonra saat 16.00’dan bu sabah saat 05.00’e kadar geçerli olmak üzere sokaða çýkma yasaðý ilan etti. Yasaðýn asayiþi saðlamak için yürürlüðe konduðu düþünülüyor. Dün sabah saatlerinden itibaren sokaklara dökülen insanlar bir yandan sevinç gösterileri düzenlerken diðer yandan Esad’ýn Cumhurbaþkanlýðý Sarayý ve Ýran’ýn Þam Büyükelçiliði binalarý muhalif güçler ve halk tarafýndan basýlarak yaðmalandý. Esad’ýn konutuna giren halk buradaki eline geçirdiði her eþyayý yaðmaladý. Tavandaki avizelerin bile söküldüðü görüntüler dikkat çekti.
ESAD RUSYA’YA SIÐINDI
Dün sabah saatlerinde Esad’ýn ve üst düzey kurmaylarýnýn akýbetiyle ilgili farklý senaryolar ortaya atýldý. Savunma Bakaný Ali Mahmud Abbas, Suriye Ýçiþleri Bakaný Muhammed Rahmun, Dýþiþleri Bakaný Bessam Sabbað ile iktidardaki BAAS partisinden üst düzey yöneticilerle birlikte Þam’ý terk eden rejim liderinin önce Moskova’ya gittiði öne sürüldü. Daha sonra Þam’dan ayrýlan ve Humus üzerinde radardan kaybolan Suriye Hava Yollarý’na ait 9218 uçuþ numaralý Ýlyushin76 uçaðýnda olduðu iddia edilen Esad’ýn ölmüþ olabileceði iddia edildi. Uçaðýn düþürüldüðü öne sürüldü. Ancak dün akþam saatlerinde Rus resmi haber ajansý TASS, Esad’ýn Rusya’da olduðunu, insani gerekçelerle ailesi ve kendisine sýðýnma hakký tanýndýðýný yazdý.
“ANLAÞARAK GÝTTÝ”
Bu arada dün öðleden sonra Rus Dýþiþleri’nden yapýlan açýklamada, “Suriye Cumhurbaþkaný Beþar Esad, Suriye topraklarýnda faaliyet yürüten silahlý gruplarla önceki gün doðrudan temas kurarak görüþtükten sonra görevinden ayrýlmayý ve ülkeyi terk etme kararýný aldý. Suriye’den ayrýlmadan önce ülke yönetimin kan dökülmeden devredilmesi talimatýný verdi” ifadeleri kullanýldý.
SURÝYE BAÞBAKANI CELALÝ HTÞ ÝLE ÝÞBÝRLÝÐÝ YAPIYOR
- Suriye’de silahlý muhalif güçlerin baþkent Þam’da kontrolü saðlamasýnýn ardýndan ülkeden ayrýlmayan Baþbakan Muhammed Gazi El-Celali, sabahýn ilk saatlerinde yayýnladýðý mesajda halkýn seçeceði herhangi bir yönetimle iþ birliðine hazýr olduðunu söyledi. Celali, paylaþtýðý video mesajda “Evimdeyim, hükümeti devretme konusunda destek vereceðim. Devlet kurumlarýnýn korunmasý çaðrýsýnda bulunuyorum” ifadesini kullandý. Daha sonra Celali’nin silahlý muhaliflerin refakatiyle iktidarý devretmek üzere evinden ayrýldýðý görüldü.
Muhammed Gazi El-Celali
COLANÝ’DEN MESAJ
HTÞ Lideri Ebu Muhammed Colani de iktidar devrilene kadar devlet kurumlarýnýn mevcut Suriye Baþbakaný Muhammed Celali’nin gözetiminde kalacaðýný söyledi. Colani, Celali’nin de görevde kalmaya ve tüm hükümet iþlerini düzenlemeye devam ettiðini açýkladý. Suriye Muhalefet Koalisyonu da iktidarýn tam yürütme yetkisine sahip bir geçici yönetim organýna devredilmesini saðlamak için çalýþmalarýný sürdüreceðini duyurdu. Koalisyon, Suriye hükümetini devirme mücadelesi aþamasýndan, Suriye’yi ortak bir þekilde inþa etme mücadelesi aþamasýna geçtiðini belirtti.
PKK/YPG’DEN HTÞ’YE MESAJ
Terör örgütü PKK’nýn Suriye uzantýsý PYD/YPG’nin lideri ‘Mazlum Abdi’ kod adýyla bilinen Ferhat Abdi Þahin, Þam rejiminin yýkýlýþýna iliþkin, “Otoriter rejimin çöküþüne tanýk olduðumuz Suriye’de tarihi anlarý yaþýyoruz” açýklamasýný yaptý. Terörist Þahin, söz konusu deðiþikliðin, tüm Suriyelilerin haklarýný garanti altýna alan, demokrasi ve adalete dayalý yeni bir Suriye’nin inþasý için bir fýrsat olduðunu belirtti. Önceki gün PYD’nin eþbaþkaný Salih Müslim, Suudi El Arabiya’ya konuþmuþ ve “HTÞ ile diyaloða hazýrýz” demiþti.
ÝSRAÝL SURÝYE’DE ÝÞGALÝNÝ GENÝÞLETTÝ
- Ýsrail ordusu, Suriye’de Esad rejiminin devrilmesiyle iþgal altýnda tuttuðu Golan Tepeleri ve Suriye topraklarý arasýndaki tampon bölgeye yeni kuvvetler konuþlandýrdý. Ordunun hareketinin ardýndan Ýsrail-Suriye sýnýrýna giden Ýsrail Baþbakaný Binyamin Netanyahu, Esad rejiminin düþmesinin Ýsrail’in Ýran ve Hizbullah’a vurduðu darbelerin ‘zincirleme reaksiyonu’ olduðunu söyledi. Ýsrailli lider ayrýca Suriye ile Ýsrail arasýndaki tampon bölgeyi ele geçirdiklerini ve bu bölgeye dair 50 yýllýk anlaþmanýn Esad rejiminin devrilmesiyle birlikte geçersiz olduðunu savundu. Öte yandan Ýsrail Genelkurmay Baþkaný Herzi Halevi yaptýðý açýklamada, “Bu geceden itibaren ana savaþ cephesi Suriye’ye taþýnacak. Suriye cephesinde savaþmaya baþlayacaðýz ve kimsenin sýnýrlarýmýza ulaþmasýna izin vermeyeceðiz” dedi.
BAYRAK DA DEÐÝÞTÝ
Esad rejiminin düþmesiyle birlikte Suriye bayraðý da deðiþti. Esad yönetimi, 1958’de Birleþik Arap Cumhuriyeti döneminden miras kalan kýrmýzý-beyaz-siyah üç renkli bayraðý kullanýrken, muhalifler ise baðýmsýzlýk dönemine ait yeþil-beyaz-siyah üç renkli ve üç yýldýzlý bayraðý tercih ediyordu. Suriye Arap Cumhuriyeti’nin ilk bayraðý olan bayrak, artýk Suriye’nin yeni bayraðý olarak kabul ediliyor. Þam’ýn yurtdýþýndaki birçok büyükelçiliðinde de yeni bayrak kullanýlmaya baþlandý. Bayraðýn yeþil kýsmý Râþidîn Halifeliði’ni, beyaz Emevileri ve siyah da Abbasileri sembolize ediyor. Yýldýzlar ise ülkedeki ülkedeki üç ayrý bölgeyi temsil ediyor. Birinci yýldýz Halep, Þam ve Deyrizoyr’u ikinci yýldýz Cebel Dürzi’yi, üçüncü yýldýz da Lazkiye bölgesini simgeliyor.
61 YILLIK BAAS ZULMÜ SONA ERDÝ
- Muhaliflerin Þam’da kontrolü saðlamasýyla Baas Partisi’nin 61 yýllýk kanlý iktidarý son buldu. Baas Partisi 1947’de Suriyeli öðretmen olan ve radikal Arap milliyetçiliðiyle taraftar toplayan Miþel Aflak tarafýndan kuruldu.
- Hafýz Esad’ýn da yer aldýðý Baas destekçisi bir grup 1963’te iktidarý ele geçirdi. Miþel Eflak gibi sivil Baasçýlar ile Esad gibi genç subaylar arasýnda çýkan görüþ ayrýlýðý pan-Arap hareketinde bölünmeye yol açtý.
ÜLKEYÝ ELE GEÇÝRDÝ
- Hafýz Esad ise 1970’de kendi darbesini yaptý. 1973’de Suriye anayasasý deðiþtirilerek Baas Partisi’ne “devletin ve toplumun lideri” olarak benzersiz bir statü verildi ve Baas kamu hayatýnýn tüm alanlarýna müdahil oldu.
,- Muhalefetin bastýrýldýðý bir dönemde Sünni Ýslami gruplar ortaya çýkarken Baaslý siyasetçilere yönelik saldýrý sonrasýnda rejimin Hama’ya kanlý baskýný geldi. 1982’de rejimin Hama baskýnýnda 10 bin ile 25 bin kiþi katledildi.
RUSYA DESTEK VERDÝ
- Babasý Hafýz Esad’ýn ölümü üzerine 2000’de iktidara gelen Beþar Esad’ýn reform vaatleri de boþ çýktý. 2012’de yapýlan anayasa deðiþikliði de bir uzlaþma ortamý yaratmazken, rejimin muhalifleri kanlý bir þekilde bastýrmaya kalkmasý iç savaþý harladý.
- Esad savaþý kaybetmek üzereyken 2016’da Rusya’nýn askeri müdahale yardýmýyla muhalifleri Humus’tan çýkaran rejim, muhalifleri Ýdlib’e sýkýþtýrdý.
- Bu dönemde ülke haritasý rejim, muhalifler ve terör örgütü PKK/YPG bölgeleri diye ayrýlýrken, muhaliflerin 27 Kasým’da baþlattýðý harekât Esad’ýn ipini çekti.
‘EY DOKTOR BURAYA KADAR’
- Suriye’de halk hareketi 15 Mart 2011’de ülkenin güneyinde Deraa’da bir grup öðrencinin okul duvarýna ‘Ey doktor sýra sende’ yazmasýyla baþladý. Arap baharýnda liderlerin devrildiði günlerdi. Aslýnda göz doktoru olan ve babasýnýn halefi görülen kardeþi Basil’in trafik kazasýnda ölmesi üzerine iktidara gelmek zorunda kalan Beþar Esad’a yönelikti bu sözler. O zamandan bu yana geçen 13 yýlda ulusal uzlaþý adýna pek bir adým atmayan Beþar Esad, Ýran ve Rusya gibi hamilerinden destek gelmeyince çareyi ülkeyi terketmekte buldu.
DÜNYA NASIL TEPKÝ VERDÝ
- Beþar Esad rejiminin devrilmesiyle 13 yýlý aþkýn süredir devam eden iç savaþýn ardýndan Suriye yeni bir döneme girerken, dünyadan da Suriye’deki tarihi geliþmelere iliþkin açýklamalar geldi.
BIDEN: NÝHAYET ESAT REJÝMÝ ÇÖKTÜ
ABD Baþkaný Joe Biden: ”Nihayet Esad rejimi çöktü. Moskova’da olduðu raporlarý geliyor. Rejimin çöküþü temel bir adalet eksikliðinin sonucudur. Uzun süredir acý çeken Suriye halký için daha iyi bir gelecek inþa etmek adýna tarihi bir fýrsat. Esad’ýn hesap vermesi gerekiyor.”
TRUMP: RUSYA KORUYAMADI
AB’nin Seçilmiþ Baþkaný Donald Trump: “Esad gitti. Ülkesini terk etti. Onun koruyucusu (Vladimir) Putin liderliðindeki Rusya artýk onu korumakla ilgilenmiyor... Rusya ve Ýran þu anda zayýflamýþ durumdalar; biri Ukrayna ve kötü ekonomi yüzünden, diðeri ise Ýsrail ve savaþtaki baþarýsý yüzünden.”
AB: OLUMLU BÝR GELÝÞME
AB Dýþ Ýliþkiler Temsilcisi Kaja Kallas: “Esad diktatörlüðünün sona eriþi uzun süredir beklenen olumlu bir geliþme. Bizim önceliðimiz bölgede güvenliði temin etmek. Suriye ve bölgedeki tüm yapýcý ortaklarla çalýþacaðým.”
MACRON: SURÝYE’YE SAYGILAR
Fransa Cumhurbaþkaný Emmanuel Macron: “Barbar devlet sonunda çöktü. Suriye halkýna, onlarýn cesaretlerine ve sabýrlarýna saygýlarýmý sunuyorum.”
TAHRAN: DÝYALOG ÞART
Ýran Dýþiþleri Bakanlýðý: “Askeri çatýþmalarýn bir an önce sona erdirilmesi, terörün önlenmesi ve tüm Suriye halkýný temsil eden kapsamlý bir hükümetin oluþturulmasý için Suriye toplumunun tüm kesimlerinin katýlýmýyla ulusal diyalogun baþlatýlmasý gerekiyor.”
BM: HTÞ Terör LÝSTESÝNDEN ÇIKARILABÝLÝR
BM Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen: “Belirli koþullarýn saðlanmasýyla HTÞ terör listesinden çýkarýlabilir.”
ABD: TÜRKÝYE ÝLE ANGAJMAN ÝÇÝNDEYDÝK
Üst düzey bir ABD yetkilisi, isminin gizli kalmasý koþuluyla gazetecilere açýklamalarda bulundu. ABD’li yetkili; ABD’nin, Suriye’deki geliþmelere iliþkin Türkiye’yle tam angajman içinde hareket ettiðini, bunlarýn yapýcý etkileri olduðunu ifade etti. Suriye’deki geliþmeler ýþýðýnda halihazýrda temel odak noktasýnýn “yeni bir Suriye” ve Esad rejiminden uzaklaþma olduðunu dile getiren yetkili, herkesin daha iyi bir Suriye için yoðun çaba sarf etmesi gerektiðine iþaret etti. Yetkili, Türkiye ve ABD’nin bu süreçte tam angajman içinde hareket ettiðini kaydetti. Bu çerçevede ABD Savunma Bakaný Lloyd Austin, CIA Direktörü Bill Burns ve ABD Dýþiþleri Bakaný Antony Blinken’ýn Türk mevkidaþlarýyla görüþmeler yaptýðýný bildiren yetkili, bu görüþmelerin yapýcý etkileri olduðunu söyledi.
hurriyet.com.tr
09.12.2024
