Cumhuriyet, “Tek Parti- Tek Adam” ayýbýndan “þeklen” de olsa kurtulmak için Aðustos 1930’da yeni bir siyasi partiye ihtiyaç duyar, Atatürk’ün talimatýyla Serbest Cumhuriyet Fýrkasý (SCF) kurulur.

 

 

****

 

 

Kuruluþla yüzleþmek – MENEMEN ile HELÂLLEÞMEK (2)

 

Cumhuriyet, “Tek Parti- Tek Adam” ayýbýndan “þeklen” de olsa kurtulmak için Aðustos 1930’da yeni bir siyasi partiye ihtiyaç duyar, Atatürk’ün talimatýyla Serbest Cumhuriyet Fýrkasý (SCF) kurulur.

SCF’yi kurmak üzere Gazi Mustafa Kemal, arkadaþý Paris büyükelçisi Fethi (Okyar) Bey’i görevlendirir.

Belki de SCF, içine düþülen ekonomik bunalýmýn aþýlabilmesi için “devletçi” Ýnönü karþýsýnda, “serbest piyasacý” bir seçenek olarak düþünülmüþ olabilir. Deðiþmesi, deðiþtirilmesi teklif dahi edilemeyecek olan tek þey “tek adam” rejimidir.

Nitekim Fethi Bey Paris’ten dönünce yaptýklarý ilk görüþmede Atatürk’e þunu söyler:

“Bugünkü manzaramýz aþaðý yukarý bir ‘dictature’ manzarasýdýr. Vakýa bir meclis vardýr. Fakat dahilde ve hariçte bize ‘dictature’ nazarýyla bakýyorlar.”[1]

“Kamutay” doðmuþtur, yani meclis vardýr ama Türkiye’de de, Avrupa’da da kurulan cumhuriyet bir diktatörlük olarak deðerlendirilmektedir.

                                                          **       **       **

SCF, kuruluþundan sadece bir ay geçtikten sonra girdiði yerel seçimlerde Atatürk’ün ve SCF’yi kurmakla görevlendirdiklerinin ummadýðý ölçüde halktan destek görür.

Belediyelerin çoðunu kazandýðý sanýlmasýn,  toplam 502 seçim bölgesinden sadece 31’ini kazanmayý baþarýr SCF. Ama bu bile “diktatörsever”lerin yüreðine korku salmaya yeter.

SCF’nin seçim kazandýðý yerlerin yarýdan fazlasý Osmanlý zamanýnýn Aydýn eyaletinde ve onun merkezi Ýzmir sancaðý içerisindedir ve iþin ilginç yaný, buralarý yedi yýl önce “düþmandan kurtarýlan” yerlerdir!

Anlaþýlan o ki “kurtuluþ” nutuklarý kâr etmemiþtir, etmemektedir!

SCF’nin Aydýn-Ýzmir çevresinde kazandýðý yerler þunlardýr: Bademiye (Ýzmir), Bozdoðan (Aydýn), Buca (Ýzmir), Çine (Aydýn), Dikili (Ýzmir), Germencik (Aydýn), Gördes (Aydýn), Kýnýk (Ýzmir), Kuþadasý (Ýzmir), MENEMEN (Ýzmir), Söke (Aydýn), Seferihisar (Ýzmir), Þirince (Ýzmir), Umurlu (Aydýn), Urla (Ýzmir) ve Yenipazar (Aydýn) seçim bölgeleridir. Ayrýca Mersin, Adana ve daha pek çok yerde de az farkla kaybedilir seçim.

Yine anlaþýlan odur ki, “çakma” bir siyasi parti bile “tek partili- tek adam”  rejimine karþý kýsa sürede böyle destek bulabilmektedir.  

“Cumhuriyet” ileri gelenleri bu seçimden büyük ders alýr, ama maalesef alýnan dersten saðlýklý sonuç çýkarýlamaz: Millet “demokrasi”ye hazýr deðildir. “Kurucu düzen” , Fethi Bey’in sözüyle “diktatörlük” devam etmelidir!

Bu süreç, o dönemin içinde yaþamýþ Hilmi Uran’ýn “Meþrutiyet, Tek Parti, Çok Parti Hatýralarým, 1908-1950”[2] adlý kitabýnda anlatýlýr.

Hilmi Uran 1886’da Bodrum’da doðumludur.. Menemen ve Çeþme kaymakamlýklarý yapar, Çeþme’deki görevi sýrasýnda, “Rum tehciri” yapýlýr. Mülkiye Müfettiþliði, Kars Mutasarrýflýðý yaptýktan sonra, son Osmanlý Meclis-i Mebusaný’nda (1920)’nda Menteþe (Muðla) mebusu olarak bulunur.Cumhuriyet döneminde “kamutay”da 3. Dönem ve 4. Dönem Adana; 5. Dönem’den 8. Döneme kadar da Seyhan milletvekilliði, ayrýca TBMM Baþkan Vekilliði yapar. Çeþitli hükûmetlerde Nafia (Bayýndýrlýk), Adalet ve Dahiliye (Ýçiþleri) bakanlýklarýnda bulunur.

Yukarýdaki kýsa özgeçmiþ bile Uran’ýn “muteber” bir rejim taraftarý olduðuna ve yazdýklarýnýn dönemi anlatmasý bakýmýndan önemine dayanaktýr. (devamý var)

---

[1] (Barýþ ERTEM, ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araþtýrmalarý Dergisi, Cilt:1, Sayý:2, Aralýk  2010)

[2] Türkiye Ýþ Bankasý Kültür Yayýnlarý, 2007

 

Talat ULUSOY

23.12.2021

 

 

Yorumlar
Uyarý
Yorum yazabilmek için üye olmalý ve oturum açmalýsýnýz. Eðer sitemize üye deðilseniz buraya týklayarak hemen üye olabilirsiniz. Eðer üye iseniz oturum açmak için buraya týklayýn.